Lisanslı Depoculuk İşi Yapmak

“SIRADA KAYISI VE ÜZÜM VAR”

Türkiye’nin ilk lisanslı depoculuk şirketlerinden biri İzmir’de 2011 yılında kuruldu. 2013 yılından bu yana da aktif olarak faaliyet gösteren ELİDAŞ (Ege Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk A.Ş.) pamuk konusunda uzman bir kurum. Yaklaşık 15 bin ton kapasitesi var. Ege Bölgesi’nde 180 bin tonluk pamuk üretimi var. Haliyle bu tek deponun yetme şansı yok. ELİDAŞ ve İzmir Ticaret Borsası Meclis Başkanı Barış Koca-göz, deponun üç yıldır aktif şekilde faaliyette olduğunu ve yüzde 80’lik bir doluluk oranına ulaştıklarını söylüyor.

Üretici, sanayici ve yatırımcı için lisanslı depoculuğun çok önemli olduğunu belirten Kocagöz, lisanslı depoculuğun üreticinin ürününün gerçek değerinde satılmasını sağladığını belirtiyor. Üreticinin birkaç yıldır gözlemlediğini, faydasını gördükçe ilgisinin arttığını söyleyen Kocagöz, ürünlerin fiyatlarının uluslararası borsalarda belirlendiğini, fiyat düştüğü zaman üreticilerin depoya yöneldiğini belirtiyor. Böyle dönemlerde yüzde 100 doluluğa ulaşıldığını, fiyatlar yüksek olduğunda ise ilginin azaldığını, üreticinin ürününü doğrudan sattığını söylüyor. Kocagöz, sözlerini şöyle sürdürüyor:

“Bu depolar sayesinde üretici ürününü gerçek değerinde satıyor, sanayici hammadde temininde sıkıntı yaşamıyor. Finansal yatırımcılar da bu lisanslı depoculuk belgelerini satın alarak ayrıca para kazanıyor. Şimdi ürün ihtisas borsaları kuruluyor. Bu sistemin çalışması lisanslı depoculuğun yaygınlaşması ile doğrudan ilgili. Olmazsa olmaz. Devlet teşvikleri de var. Ancak biraz daha artırılmalı. Şu anda özel sektör için çok cazip olmayabilir ama uzun vadede karlı olacaktır. İzmir’de şu an pamuk konusunda depomuz var. Sırada kuru kayısı, üzüm ve kuru incir var. Bunların depoları da proje aşamasında.”

KAPASİTENİN YÜZDE 50’Sİ KONYA’DA

Lisanslı depoculuk konusunda öne çıkan illerden biri de Konya. Tarım ve sanayinin entegre olduğu nadir illerden biri olan Konya, Türkiye’nin en etkin ticaret borsalarından birine sahip. Hem ürün ihtisas borsasında hem de lisanslı depoculuk konusunda etkin. Konya Ticaret Borsası Başkanı Hüseyin Çevik, 2005-2009 yıllan arasında lisanslı depoculukta herhangi bir ilerlemenin olmadığını belirterek, 2009 yılından sonra sağlanan teşviklerle ilginin arttığını söylüyor.

Çevik bu çerçevede, 2009 sonrası sisteme ilişkin devlet tarafından sunulan destek ve teşviklerin etkisi ile öncelikli olarak kamu ortaklığında bir lisanslı deponun ihdas edilmesi ve akabinde Ürün İhtisas Borsası yetkisinin kısmi olarak dokuz ticaret borsasına verilmesinin özel sektör yatırımcılarının da sisteme ilgi duymasını teşvik ettiğini söylüyor.

Hububatta aylık ton başına 3 TL, pamukta 7 TL, diğer ürünlerde de 10 TL’yi geçmemek üzere depolama ücretinin yarısının beş yıl süreyle devlet tarafından karşılanarak, günümüze kadar 7 bin 200 mudiye yaklaşık 13 milyon TL destek ödemesi yapıldığını söyleyen Çevik, ürün senetlerinin alım satımında vergi istisnası sağlanması, lisanslı depo yatırımları bölgesel desteklerden yararlanan yatırım konuları arasına dahil edilmesi, ELÜS (Elektronik Ürün Senedi) alım satımlarında fatura düzenleme zorunluluğu kaldırılması, kurulmuş veya kurulacak lisanslı depo işletmelerine cari faiz oranları üzerinden yatırım dönemleri için yüzde 50, işletme döneminde yüzde 25 faiz indirimli olarak 5 milyon TL’ye kadar kredi kullandmlması, lisanslı depoculuk yatırımları bölgesel desteklerden yararlandırılacak yatırım konuları arasına dahil edilmesi, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) klasik depoculuktan çıkacağım açıklamasının sistemin gelişmesini sağladığını vurguluyor. Çevik sözlerini şöyle sürdürüyor:

“Gelinen noktada 2017 Ocak ayı itibariyle, kuruluş izni verilen 41 lisanslı depo işlemesinin kuruluş kapasitesi 5 milyon 100 bin ton olup, lisans alan 18 işletme 830 bin ton kapasite ile faaliyetine başladı. Alınan lisansın 785 bin tonunu hububat oluşturuyor. Son bir yıl içerisinde faaliyetteki lisanslı depo işletmesi sayısında yüzde 88’lik, lisanslı depo kapasitesinde ise yüzde 94’Iük bir artış yaşandı. Konya Ticaret Borsası ile anlaşmalı aktif lisanslı depo kapasitesi 418 bin ton olup, bu oran Türkiye’nin lisans alan depo kapasitesinin yüzde 50.3’ü gibi büyük bir oranı temsil ediyor.”

LİSANS ALMA AŞAMASINDA

Lisanslı depoculuk konusunda yatırımlar ağırlıklı olarak TOBB ve Ticaret Borsa-Iarı tarafından yapılıyor olsa da özel sektör yatırımları da mevcut. Bu konudaki önemli yatırımlardan biri de Ulu-soy Un’a ait. Ulusoy Un, Çorum Alaca’da Ulidaş Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Sanayi ve Ticaret A.Ş. unvanlı bir lisanslı depoculuk şirketi kurdu. 42 bin tonluk lisanslı depo inşaatını tamamladı ve lisans alma aşamasına geldi, Buğday alanında lisanslı depoculuk hizmeti verecek. Ulusoy Un Yönetim Kurulu Başkam Eren Günhan Ulusoy, “TMO tarafından açılan ‘Uzun Süreli Hububat Depoları Kiralanması’ ihalesine vermiş olduğumuz teklif neticesinde toplam 1 milyon ton hububat depoları kiralanması ihalesinin 60 bin tonluk Yozgat/Sorgun kısmı şirketimiz uhdesinde kaldı. 2017’de inşaatı tamamlanacak olan 60 bin ton kapasiteli hububat deposu 10 yıllığına TMO’ya kiralanacak. ^ V Hedefimiz ilerleyen dönemlerde lisanslı depo kapasitemizi 322 bin 500 tona çıkarmak” diyor.

“EN AZ 5 MİLYON TON OLMALI”

Türkiye Un Sanayicileri Federasyonu Başkan Yardımcısı Ali Rıza Menemenlioğlu da yaptığı değerlendirmede lisanslı depoculuğa devletin verdiği teşviklerle 730″ bin ton olan toplam kapasitenin 2 milyon tona yaklaştığını söylüyor. Bu yıl özel sektör yatırımlarının artacağını söyleyen Menemenlioğlu, “Bu yıl özel sektör yatırımlarıyla birlikte lisanslı depo yaklaşık 2.5 milyon tona çıkacak. Dünya borsacılığında en önemli adım depo yatırımı. Toplam tahıl üretimimiz 36 milyon ton, en azından bunun 5 milyon tonunun depolanabilmesi gerekiyor ki borsa ile müdahale edilebilsin ve fiyat hareketlerinin önüne geçilsin. 2015’te lisanslı depoculuk için verilen devlet teşviklerinin bu alana yönelik yatırımların katlanmasında büyük önemi bulunuyor” diyor.

Kime ne fayda sağlayacak?

• Hasat dönemlerinde tarım ürünlerindeki arz yığılması nedeniyle oluşan fiyat düşüşleri önleniyor ve piyasa dengeleniyor.

• Özellikle finansman sıkıntısı çeken küçük çiftçiler ile ürün sahipleri, lisanslı depolara verdikleri ürünleri karşılığında aldıkları ürün senetleri aracılığıyla bankalardan kredi ve finansman sağlanıyor.

• Tarım ürünleri ticaretinin herkesçe kabul gören standartları belirlenmiş ürünler üzerinden yapılıyor, kaliteli üretim teşvik ediliyor, güvenli bir piyasa oluşturuluyor.

• Tarım ürünleri ticareti kayıt altına alınıyor.

• Tarım ürünleri ticaretinde özel sektör katılımı artırılıyor.

• Üretimde ve fiyatlandırmada devlet müdahaleleri asgariye indiriliyor, bu alana yönelik yapılan yüksek harcamalardan önemli tasarruf sağlanıyor, serbest piyasa ve fiyat oluşumunu bozan müdahalelerden uzaklaşılıyor.

• Tarım ürünleri üreticileri açısından kolay pazarlanabiliyor, iyi muhafaza edilen ve nakliye masrafları en aza indirilmiş bir sistemle istikrarlı ve daha yüksek bir gelir seviyesi elde ediliyor.

• Yatırımcılar için dövize, altına, hisse senedine, faize ve benzerlerine alternatif yeni bir yatırım aracı sağlanıyor.

• Ürün ticareti ile uğraşan tacir ve sanayicilerimizce, kalitesi bilimsel kriterlere göre belirlenmiş ve fiyat istikrarı sağlanmış ürünler kolayca temin ediliyor.

• Tarım ürünlerinin, fizikî mal ve numune gösterilmesine ve teslimine gerek olmaksızın ürün senetleri veya elektronik ürün senetleri aracılığıyla ticareti yapılıyor.

• Standardı belirlenmiş ürün ve lisanslı depo sistemiyle tarım ürünlerinde vadeli işlem ve opsiyon piyasalarına geçiliyor.

• Ürün depolanması, bankacılık ve sigorta sektörü açısından yeni iş alanları oluşturuyor.

Rifat HİSARCIKLIOĞLU / Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkan, TOBB ve borsaların yatırımı devam eaecek

Lisanslı depoculuk konusunda yatırım önderliğim Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve Ticaret Borsaları yapıyor. Tarım ürünleri üreten, ticaretini yapan ve kullanan gerçek ve tüzel kişilerin lisanslı depoculuk sistemine yatırım yapması sistemin ülkemizde tarım piyasalarının gelişmesi açısından önem arz etmektedir. Hem TOBB hem de TOBB bünyesindeki Ticaret Borsaları bu alanda yatırım yapmaya devam ediyor.

TOBB’un ortaklık yapısında yer aldığı üç lisanslı depoculuk yatırımı var. Ankara Ticaret Borsası, Polatlı Ticaret Borsası ve Lüleburgaz Ticaret Borsası nın lisanslı depoları TMO-TOBB Tarım Ürünleri Lısansh Depoculuk A.Ş. ismiyle faaliyet gösteriyor. İzmir Balıkesir, Şanlıurfa, Gaziantep, Manisa, Ödemiş, Söke, Salihli, Turgutlu, Alaşehir Ticaret Borsaları ve İzmir T.caret Odası ile ortak Ege Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk A.Ş.’yi kurduk. Faaliyetim sürdürüyor. Konya Ticaret Odası ile Anadolu Selçuklu Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk şirketini kurduk. Ticaret borsalarımız Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın Bölgesel Rekabet Edebilirlik Programı IPA 1 desteğinden yararlanarak lisanslı depo yatırımı yapıyor. Bu kapsamda Giresun Ticaret Borsası’nın fındıkta [TOBB ortaklığında) ve Şanlıurfa Ticaret Borsası’nın hububat, baklagiller ve yağlı tohumlar ve pamukta (TOBB ortaklığında) lisanslı depo yatırımları devam ediyor Yine Edirne, Adana, Bandırma, Denizli ve Gaziantep Ticaret Borsalarının lisanslı depo yatırımlarına yönelik projelen ise devam ediyor.

İdriz Çokal / Para