SANAYİ ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, geçtiğimiz günlerde yaşadığı bir sevinci Twitter hesabından bir mesaj atarak kamuoyu ile paylaştı. “Büyümenin öncü göstergeleri canlanıyor” diyerek mesajına başlayan Bakan Varank, şu ifadeleri kullandı: “Eylül ayı sanayi üretimi yıllık bazda yüzde 3.4 artarak 12 ay sonra pozitif seviyeyi gördü. Sermaye ve ara malları üretimindeki yıllık ve aylık gelişmeler gelecek dönem üretim artışları açısından oldukça iyi bir sinyal veriyor.”
Kasım ayının ortalarında açıklanan Eylül ayı Sanayi Üretim Endeksi yalnızca Bakan Varank’a değil iş insanlarına da moral verdi. Sanayinin çarklarının hızlanmaya başlaması ekonominin geleceği adına ümit verirken, iş insanları yılın son çeyreğinin daha güçlü geçmesini bekliyor. Sanayiden gelen toparlanma sinyaliyle 2020 yılı adına ümitlerini tazeleyen iş insanlarının beklentileri iyimser…
RAKAMLAR NE DİYOR?
Iş insanlarının değerlendirmelerine bakmadan önce rakamların ne söylediğine kulak vermekte fayda var. TÜİK tarafından iki hafta önce açıklanan Sanayi Üretim Endeksi’ne göre, sanayi üretimi Eylül’de aylık yüzde 3.2, yıllık yüzde 3.4 arttı. Böylece sanayi üretimi yıllık bazda Ağustos 2018’den beri ilk kez yükselmiş oldu ve Temmuz 2018’den beri de en yüksek seviyeye çıktı. Eylül’de madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi bir önceki yılın aynı ayma göre yüzde 5.7, imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 3.4 ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi yüzde 0.4 arttı.
Yalnızca sanayi üretim endeksi değil başka sinyaller de ekonomide toparlanmanın başladığını gösteriyor. ISO imalat sanayi yöneticileri endeksi PMI endeksi, 18 ayın ardından Eylül ayında ilk kez 50 barajına ulaşmıştı. Endeks, Ekim ayında bir puanlık azalışla 49 seviyesine tekrar gerilese de sanayiciler umutsuz değil. Uluslararası değerlendirme kuruluşları Fitch ve Moody’s de geçtiğimiz günlerde ekonomideki gelişmelere ilişkin umut veren açıklamalar yaptılar. Fitch, Türkiye’nin kredi notunu “BB-” olarak teyit ederek, not görünümünü “negatif’ten “durağan”a yükseltti. Fitch’in “Ekonomik ilerleme devam ediyor, cari denge fazla verdi, enflasyon geriledi, TL faiz indirimlerine rağmen değerlendi, döviz rezervleri arttı” değerlendirmesi önemliydi. Moody’s de Türkiye ekonomisinin büyüme beklentisini yukarı yönlü revize ederek, 2019 için yüzde 0.2, 2020 için de yüzde 3 olarak açıkladı.
“HAREKETLENME BAŞLADI”
Ege Bölgesi Sanayi Odası (EBSO) Başkanı Ender Yorgancılar, ekonomiden toparlanma adma güçlü sinyallerin geldiğini belirtiyor. 2020’ye Türkiye’nin bu olumlu rüzgarı alarak girmesini dileyen Yorgancılar, şu değerlendirmeyi yapıyor: “içinden geçmekte olduğumuz süreç özellikle reel sektör açısından oldukça zorlu geçti. Üretimin nabzını ölçmek açısından PMI ve sanayi üretim endeksindeki seyir oldukça önemli. Her iki veride de aylar sonra olumlu bir yükseliş var. Güven endeksleri de Ekim’de arttı. Bundan sonraki eğilim, toparlanma adına güçlü bir sinyal anlamım taşır. Son dönemde piyasada da hareketlenme gözlenmekte. Fitch ve Moodys’in son açıklamaları da bu yönde; Türkiye adma olumlu mesajlar. Dileriz, 2020 ile birlikte Türkiye bu olumlu rüzgarı arkasına alarak, mevcut kırılganlıklarını iyileştirme anlamında adımlar atar ve küresel ekonomideki payını artırır.”
“BAZ ETKİSİ DEVAM EDECEK”
Kocaeli Sanayi Odası Başkam Ayhan Zeytinoğlu da hem aylık hem yıllık bazdaki sanayi üretim artışlarından memnuniyet-duyduklarını ifade ederek sözlerine başlıyor. Geçen yıl Ağustosta yaşanan kur artışının olumsuz etkilerinin sanayi üretimine Eylül’den itibaren yansıdığını hatırlatan Zeytinoğlu, “Bu sebeple sanayi üretiminde baz etkisiyle bir artış göreceğimizi bekliyorduk. Bununla birlikte Ekim ayında, yine baz etkisinin devam edecek olması ve ihracatın katkısıyla sanayi üretim endeksindeki artışların devam edeceğini bekliyoruz” diyor. Zeytinoğlu, sözlerini şöyle sürdürüyor:
“Eylül’de imalat sanayinde aylık yüzde 3.3, yıllık yüzde 3.4 artış olmuş. Ara malı imalatı yıllık yüzde 0.1 ve aylık yüzde 2.5 artmış. Sermaye malı üretiminde de yıllık yüzde 6.9, aylık yüzde 5.7 artış olduğunu görüyoruz. Bu artışlar çok değerli.”
DİPTEN DÖNÜŞÜN İŞARETİ
Sanayi üretim verilerini değerlendiren Eskişehir Organize Sanayi Bölgesi (EOSB) Yönetim Kurulu Başkanı Nadir Küpeli ise, “Sermaye ve ara malları üretimindeki yıllık ve aylık gelişmeler gelecek dönem üretim artışları açısından oldukça iyi bir sinyal verdi. Bu artış dipten dönüşün bir işaretidir” diye konuşuyor. Küpeli Eskişehir sanayisinin son durumu ile ilgili şu bilgileri veriyor:
“Eskişehir madencilik ve imalat sanayi sektörünün lokomotif şehirlerinden bir tanesi. Verilere baktığımız zaman eylülde madencilik ve taş ocakçılığı sektörü endeksi geçen yılın aynı ayma göre yüzde 5.7 ve imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 3.4 arttı. Bir önceki aya göre yüzde 7.5, imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 3.3 artış gösterdi. Bu artıştan şehrimiz gereken payı alacaktır.”
“İŞLER DAHA İYİ OLACAK”
Gıdadan mobilyaya tüm sektörlerde üretim tarafındaki toparlanma dikkat çekiyor. Şahin Sucukları CEO’su Salih Fazlıoğlu, bu yılın ilk üç çeyreğini yüzde 20’nin üzerinde bir ciro artışıyla tamamladıklarını söylüyor. “Reklam ve tanıtıma ağırlık verdiği için yüksek büyüme ondan olabilir diye düşünüyoruz. Sektörümüzdeki diğer firmaların da işlerinden memnun olduklarını biliyorum” diyen Fazlıoğlu, şöyle konuşuyor: “İleriye yönelik ümitliyiz, işlerin daha da iyi olacağını düşünüyorum. Et fiyatlarında son iki yıldır bir istikrar sağlandı. Et fiyatları yüzde 5-7 makası içinde oynuyor. Sanayi tarafında işler iyi gidiyor. 2020’de sektör olarak yüzde 25’lik bir büyüme öngörüyoruz. 2019’u da yüzde 20’nin .üstünde bir büyüme ile kapatacağız.”
İKİ CEPHEDE DİRENİYOR
Son dört yılda iç pazarda yüzde 80 daralan otomotiv sektörü, çarklarını hızlandırmak için büyük çaba sarf ediyor. OSD’nin (Otomotiv Sanayii Derneği) açıkladığı Ekim ayı verilerine göre, sanayi üretim hacmi yüzde 0.7 artışla 132 bine çıkarken, geçen yılın aynı dönemine göre yıllık bazda yüzde 8.4’lük düşüş oldu. Ekim ayında üretimdeki kısmi artışın yurtiçi satışlardan kaynaklandığı belirtiliyor.
Uludağ Otomotiv Endüstrisi İhracatçıları Birliği (OİB) verilerine göre, Türkiye otomotiv endüstrisinin Ekim ayı ihracatı yüzde 3.5 oranında düşüşle 2.8 milyar dolar oldu. Bu düşüşe rağmen ihracat tarihindeki en yüksek ikinci Ekim ayı performansına imza atan sektör, Türkiye ihracatında da yüzde 17’lik pay ile yine ilk sırada yer aldı.
Bu yılın Ocak-Ekim döneminde sektör ihracatı yüzde 6-8 daralmaya rağmen 25.4 milyar dolar oldu. OİB Yönetim Kurulu Üyesi Ömer Burhanoğlu, dünya ticaretinde yaşanan sorunlara rağmen otomotiv ihracatını belli bir seviyenin üstünde tutmayı sürdürdüklerini söylüyor ve “Bu yılın sonunda bir ivme olduğu gerçek. Bunun devamını istiyorsak faizlerin düşmeye devam etmesi ve sektörel bazda ÖTV oranlarının indirilmesi gerekir” diyor.
Müjdat KEÇECİ / Denizli Sanayi Odası Başkanı
“AvrupalIlar siparişlerini artırdılar”
Üçüncü çeyrekle ilgili zaten beklentilerimiz müspetti. Ağustos ayında ters bir rakamın gelişini bile yadırgamıştım. Ben tekstilin içinde yaşıyorum. Son çeyreklerde özellikle Noel nedeniyle Avrupa’ya önemli siparişlerin olduğunu ve müşterilerin taleplerinin arttığını biliyoruz. Son yıllarda Avrupa’ya ihracatımız yüzde 50’nin altına düşse de Noel döneminde siparişler artıyor. Bölgemizde gelen siparişlerle kapasitemiz arttı. Bir geri dönüşün ve toparlanmanın başladığını düşünüyorum. Her sektörde iyileşme var. Hepsi sıfırın üstünde. Artış trendine girilmiş durumda. Kuvvetle muhtemel bundan sonraki ay da aynı olacaktır. Ayrıca yüksek teknolojili ve katma değeri yüksek ürünlerimizin
yüzde 12’lerin üzerinde üretiminin arttığını görüyoruz. Bu da mutluluk verici bir durum.
Murat KOLBAŞI / Türk-Çin İş Konseyi Başkanı ve Arzum Yönetim Kurulu Başkanı
“Geleceğe pozitif bakıyoruz”
Sanayide ihracata yönelik firmalarımızda iyiye doğru bir gidiş var. Bunun daha da iyi olacağını düşünüyorum. İç pazarda ekonomik sıkıntı olduğu dönemlerde küçük elektrikli ev aletleri en az etkilenen sektör. Adetlerde bir miktar küçülme olsa bile cirolara baktığımızda enflasyonu telafi edici bir artış var. Son çeyrekte özellikle kasım ve aralık aylarında ciroların daha iyi olacağını düşünüyorum. Ekim ayında da rakamlar iyi geldi. Dolayısıyla biz sektör olarak geleceğe daha pozitif bakıyoruz. İhracatçı firmalarımızın şansı daha da yüksek. Bu gelişmelerin sanayi üretimine de büyümeye de daha olumlu yansıyacağını düşünüyorum.
Ercan ATA / TOBB Mobilya Sektör Meclisi Başkanı
“Sektörümüzde toparlanma var”
Sanayi eylül ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 3.4 artarken, bir önceki çeyreğe göre mevsim etkilerinden arındırılmış sanayi üretimi yüzde 1.6 arttı. Eylül ile birlikte diğer makroekonomik değişkenlerde olduğu gibi sanayi üretiminde de bir toparlanma söz konusu. Eylülde hem aylık hem de yıllık bazda ilk kez artışın ortaya çıkması oldukça önemli. Özellikle sermaye malı ve ara malında ortaya çıkan ivmelenme, gelecek dönemde üretimin devamlılığı açısından mühim. 65 bin işletmenin faaliyet gösterdiği ve 250 bin kişinin istihdam edildiği mobilya sektöründe geçtiğimiz yıl yaşanan kur artışının ortaya çıkardığı maliyet, sektörü olumsuz etkiledi. Temmuz ve Ağustos’ta mobilya imalatında yıllık ve aylık bazda düşüş söz konusu iken, Eylül’de bir önceki aya göre yüzde 2.5’lik bir artışın ortaya çıkması sektörde küçük de olsa bir toparlanmaya işaret ediyor. Umudumuz, piyasalarda öngörülebilirlik sorununun ortadan kalkması ve iç talepteki canlanma ile birlikte sektörde bir ivmelenmesinin ortaya çıkması.
RAHİME BAŞ UÇAR
