BÜYÜMENİN öncü göstergelerinden sanayi üretiminde 2019 Ocak’ta aylık bazda başlayan toparlanma, Şubat’ta da devam etti. Geçen yıl Ağustos’tan itibaren arka arkaya beş aylık düşüşün ardından 2019 Ocak’ta bir önceki aya göre yüzde 1 artış gösteren sanayi üretim endeksi, Şubat’ta aylık bazda yüzde 1.3 arttı. 2018 Eylül itibarıyla altı ay üst üste yıllık bazda sanayi üretiminde yaşanan daralma, Şubat’ta hız kaybetti.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜIK) verilerine göre takvim etkisinden arındırılmış seride Aralık 2018’de yüzde 9.9, 2019 Ocak’ta yüzde 7.4 daralan sanayi üretimi, Şubat’ta geçen yılın aynı ayma göre yüzde 5.1 geriledi. Endeks bu düzeyi ile yüzde 6.5 olan beklentilerin altında gerçekleşti. Sanayi üretimi verileri “sanayide dipten dönüş başladı” olarak yorumlanırken, reel sektör güven endeksi, tüketici güven endeksi ve İstanbul PMI gibi göstergeler de sanayideki dipten dönüş görüntüsünü teyit etti.
TOPLAM CİRO YÜZDE 13.6 ARTTI
TÜİK, geçen hafta Şubat ayı ciro endeksleri ile perakende satış endekslerini açıkladı. Döviz kurlarındaki artış nedeniyle 2018 EylüPden itibaren perakende satış hacmi yıllık bazda gerilese de perakende ciroda artış sürdü. E-ticaretteki artış ise bir miktar hız kesse de devam etti. Şubat’ta takvim etkilerinden arındırılmış sabit fiyatlarla perakende satış hacmi geçen yılın aynı ayına göre yüzde 4.9 azaldı. Takvim etkilerinden arındırılmış sabit fiyatlarla perakende satış hacmi gıda, içecek ve tütün satışlarında yüzde 1, otomotiv yakıtı hariç gıda dışı satışlarda yüzde 8.2, otomotiv yakıtı satışlarında yüzde 1.7 azaldı. Bu dönemde gıda dışı satışlarda posta veya internet üzerinden satışların yüzde 22 arttığı görüldü. Takvim etkilerinden arındırılmış cari fiyatlarla perakende ciro 2019 Şubat’ta geçen yılın aynı ayına göre yüzde 14.2 arttı. Gıda dışı verilerinde, posta ve internet üzerinden satışlarda ciro yüzde 48.4 arttı. Sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörleri toplamında takvim etkilerinden arındırılmış ciro endeksi, yıllık yüzde 13.6 arttı. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış toplam ciro endeksi ise Şubat’ta bir önceki aya göre yiizdel.3 artış gösterdi.
TARIM-ÜFE ARTTI
TÜ1K verilerine göre Tarım ÜFE, 2019 Mart’ta bir önceki aya göre yüzde 1.75, geçen yılın aynı ayma göre yüzde 27.33 artış gösterdi. Ana gruplarda bir önceki aya göre değişim, çok yıllık bitkisel ürünlerde yüzde 6.62, tek yıllık bitkisel ürünlerde yüzde 1.62 artış, canlı hayvanlar ve hayvansal ürünlerde yüzde 0.63 azalış şeklinde gerçekleşti. Hatırlanacağı üzere Mart’ta aylık TÜFE artışı 1.03 düzeyindeyken, gıda ve alkolsüz içeceklerde artış yüzde 2.44 düzeyinde gerçekleşmişti.
Kırıkkale Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Harun Öztürkler, mevsiriısel-lik özelliği taşıyan tarımsal ürün fiyatlarında Nisan ayı ile aşağı yönlü arz temelli bir eğilim gözleneceğini vurguladı. Hal Yasası’nın beklentileri karşılayacak bir biçimde bir an önce yürürlüğe girmesinin nihai tarımsal ürün fiyatlarını aşağıya çekeceğini dile getiren Öztürkler, teknolojik seracılığın geliştirilmesinin de sebze üretimini istikrarlı bir biçimde artıracağı için sebze fiyatlarında hem azalmaya hem de istikrara katkı sağlayacağını kaydetti. Öztürkler, “Türkiye’de tarım sektörünün yapısal arz sorunları bulunuyor. Bu nedenle tarım reformu yalnızca Hal Yasası gibi piyasa düzenleyici kurumsal dönüşümlerin ötesine geçmek durumunda. Türkiye’de toprak reformunu, talep koşullarını ve projeksiyonlarını da dikkate alan, ekosistem temelli havzalar bağlamında ürün teşvikini, teknolojik tarımsal üretime yönelik yatırımları, çiftçi ve tarımsal işgücünün eğitimi ve hayvan varlığının artırılmasını ve imalat sanayi gıda alt sanayinin geliştirilmesini içeren çok kapsamlı bir tarımsal dönüşüme ihtiyaç var” dedi.
BÜTÇE 24.5 MİLYAR TL AÇIK VERDİ
Merkezi yönetim bütçesi 2019 Mart’ta geçen yılın aynı ayma göre yüzde 21 artışla 24.5 milyar TL, yılın ilk çeyreğinde geçen yılın eş dönemine göre yüzde 77.1 artışla 36.2 milyar TL açık verdi. Faiz dışı açık Mart’ta 13.1 milyar TL, yılın ilk üç ayında ise 2.8 milyar TL düzeyinde gerçekleşti. Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre, 2019 Mart’ta bütçe gelirleri geçen v yılın aynı ayına göre yüzde 12.8 oranında artarak 54.4 milyar TL olurken, bütçe giderleri yüzde 15.2 oranında artarak 78.8 milyar TL düzeyinde gerçekleşti. 2019 Mart’ta vergi gelirleri geçen yılın aynı ayına göre binde 4 azalışla 41.1 milyar TL düzeyinde gerçekleşti. Vergi türleri itibarıyla 2019 Mart ayı gerçekleşmelerine bakıldığında geçen yılın aynı ayma göre, kurumlar vergisi yüzde 56.3, banka ve sigorta muameleleri vergisi yüzde 31.8, gelir vergisi yüzde 18.4 ve damga vergisi yüzde 7.9 artarken; dahilde alınan katma değer vergisi yüzde 51.1, özel tüketim vergisi yüzde 9.8, harçlar yüzde 3.4 ve ithalde alman katma değer vergisi tahsilatı yüzde 2.6 azaldı.
MART’TA 105 BİN 46 KONUT SATILDI
Konut sektöründe kredi faizlerindeki düşüşün etkisi hissedilmeye başlandı. Ertelenen talep, yeniden canlanmaya başladı. Ocak’ta yıllık bazda yüzde 24.8, Şubat’ta yüzde 18.2 gerileyen Türkiye genelinde konut satışları 2019 Mart’ta yıllık yüzde 5.3 oranında azalışla 105 bin 46 oldu. TÜİK verilerine göre, Mart’ta Türkiye genelinde ipotekli konut satışları geçen yılın aynı ayına kıyasla yüzde 30.6 azalışla 22 bin 762’ye geriledi. Toplam konut satışları içinde ipotekli satışların payı yüzde 21.7 oldu. İpotekli satışlarda da toparlanma dikkat çekti. İpotekli satışlar yıllık bazda Ocak’ta yüzde 77.2 azalışla 6 bin 537, Şubat’ta yüzde 68.2 azalışla 8 bin 890 düzeyinde gerçekleşmişti. Türkiye genelinde ilk defa satılan konut sayısı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 12.9 azalarak 44 bin 163 düzeyinde gerçekleşti. Mart’ta yabancılara yapılan konut satışları geçen yılın aynı ayına göre yüzde 71.3 artarak 3 bin 129 oldu. Ülke uyruklarına göre en çok konut satışı 548 konut ile Irak vatandaşlarına yapıldı.
KARAR HAFTASI
TCMB Para Politikası Kurulu toplantısı 25 Nisan’da yapılacak. Ekonomistlerin beklentisi TCMB’nin politika faizinde değişikliğe gitmemesi yönünde. PPK’nın bu haftaki toplantısında faiz indirimi beklemediğini söyleyen Prof. Öztürkler, “Ekonomik aktivitedeki belirginleşen daralma bir faiz indirimi beklentisi yaratırken, Bankanın önceki toplantıda, asli yasal görevi çerçevesinde fiyat istikrarını sağlamak için enflasyonda kalıcı düşme oluncaya kadar para politikası duruşunun korunacağına yönelik tespitinden yola çıkılınca, bu toplantıda faizlerde bir değişiklik öngö-rülmemelidir. Özellikle tarım ürünleri üretici fiyat enflasyonunda Kasım ayından beri süren artış eğilimi, gıda enflasyonun histerik bir hal aldığını ortaya koyuyor” dedi.
HÜLYA GENÇ SERTKAYA