Sanal Para Bitcoin Nedir?

Dünyada yılbaşından bu yana dolar bazında yüzde 400 değer kazanan bitcoin’de adeta çılgınlık yaşanıyor. Fakat uzmanlar uyarıyor. “Finansal okuryazarlığınız yoksa dokunmayın!” Bitcoin işlemlerine dünyada 400, Türkiye’de dört kurum aracılık ediyor…

2017 yılı hiç tartışmasız bitcoin yılı oldu. Yaklaşık 10 yıl önce çıkarılmasına rağmen uzun süre sınırlı bir çevreye sıkışıp kalan yeni çağın sanal para biriminin ismini artık neredeyse duymayan kalmadı. Tabii bunda en büyük etken, bitcoin’in yılbaşından bu güne yüzde 400’ü aşan değer artışıyla tarihi zirvesi olan 5.220 dolara çıkması oldu. Hiçbir yatırım aracının ulaşamadığı bu muhteşem getiri herkesin ilgisini çekiyor. Artık finansal okuryazarlığı olsun olmasın herkes bitcoin’i ismen de olsa biliyor. Ancak yine de bitcoin nedir, bitcoin madencileri kimlerdir, bitcoin işlem platformu blockchain nasıl işler, sorularının yanıtını hala çok az insan biliyor. Üstelik bu durum sadece Türkiye’ye özgü değil tüm dünyada da benzer bir durum söz konusu.

Bitcoin’le ilgili çıkan yazılara baktığımızda, ilk satırlar genellikle “2008 yılında Satoshi Nakamato tarafından ortaya çıkartılan kripto para” diye başlıyor. Ancak ne hikmetse daha Satoshi Nakamato’yu gören olmadı!.. Bu gizemli para son yıllarda yüksek getirisinin dışında global düzeyde tartışmaların da odağına yerleşti. Dijital dünyanın temsilcilerine göre çok uzun değil hatta orta vadede bitcoin dünyanın rezerv para birimi ABD Doları ve Avrupa para birimi Euro’nun tahtına oturacak. Ancak görünen o ki kamu otoriteleri, regülatörler ve finans kesimleri hala kripto para bitcoin’e mesafeli duruyor.

Buna karşın ufak adımlarla da olsa kamu ve kurumsal tarafta bitcoin’e hazırlıklar başlamış durumda. Örneğin ABD Sermaye Piyasası Kurulu (SEC) “Bitcoin’i kabul ediyorum” dedi. Ancak kurum “Bu bir para değil emtiadır” şartı koyuyor. Buna karşın Japonya bitcoin ve tüm kripto para birimlerini para olarak kabul ediyor. Diğer ülkeler ise bu konuda henüz bir açıklama yapmış değiller. Sonuçta hala bitcoin para birimi mi, yoksa yatırım aracı mı konusunda alınmış herhangi bir ortak karar yok.

YASAL ALTYAPI HENÜZ YOK

Gelelim çağın sanal para birimi bitcoin’e… “Bitcoin nasıl üretiliyor, bitcoin madenciliği nedir?” soruları bu yazının ana konusu değil ancak çok basitçe anlatmak gerekirse bitcoin aslında bir algoritma. Bu bilgisayarınızın işlemcilerini yoran bir matematik formül. Bunu her çözdüğünüzde bir ödül kazanıyorsunuz. Başka bir deyişle bitcoin kazanıyorsunuz. Bu ödülün kazanılabilmesi içinse blockchain’e entegre olunması gerekiyor.

îşte bitcoin yapısı en basit anlatımıyla bu şekilde çalışıyor. Ancak herkes bitcoin madencisi olamaz ve bitcoin çıkartamaz. Siz de yasal prosedürleri daha belli olmadığı için aslında birer web sitesi olan bitcoin borsalanna başvurup bitcoin alımı yapabilirsiniz. Bu konuda bir de minik bilgi verelim. Dünyada son verilere göre günlük işlem hacmi bin doları aşan toplam 400 civarı bitcoin borsası bulunuyor.

‘MİLYON DOLARLIK YATIRIM ŞART’

Tekrar bitcoin madencilerine dönersek; bugün dünyada 16 milyona yakın bitcoin üretilmiş durumda. Toplamda üretilebilecek bitcoin sayısı ise 21 milyon. Bu hızla bitcoin üretilmesi durumunda sekiz yıl sonra 21 milyon sayısına ulaşılacak. Başka deyişle artık bitcoin üretilemeyecek. Belirtmekte fayda var, bitcoin üretmek hiç kolay değil. İlk başlarda ellerindeki iPad’lerle bitcoin üreten bitcoin madencileri, bugün bunun için milyon dolarlık yatırımlar yapmak zorunda.

BTC Türk’ün Sahibi Ozan Yurtseven, “Örneğin kabaca bir hesap yapmak gerekirse, 10 milyon dolarlık bir tesis kurarsanız bunu bir buçuk sene içerisinde çıkartır üstüne kara geçebilirsiniz” diyor. Yani bitcoin çıkartma maliyeti derine inildikçe tıpkı altın, petrol çıkarma maliyeti gibi her geçen gün artıyor. Tabii süreç uzadıkça elektrik tüketimi dolayısıyla elektrik maliyeti de katlanıyor. Yurtseven, bu yüzden, bitcoin üretiminde çok yüksek elektrik kullanıldığı için şimdi elektrik ucuz olan örneğin Çin, Venezüela gibi ülkelerin bu konuda öne geçtiğini söylüyor.

‘HERKES ALMAMALI’

Artık üretimi iyice zorlaşan bitcoin’in, bu kez yatırım aracı olarak yıldızı parlamaya başladı. Yıla 997.75 dolar seviyesinden başlayan bitcoin, geçen perşembe tarihi zirvesi olan 5.220 dolara kadar çıktı. Buna göre yılbaşında 1 bitcoin satın alan bir kişinin dolar bazında kazancı yüzde 400’ü aştı. TL bazında baktığımızda da durum çok farklı değil. 2017 yılbaşında Türkiye’de 3.483 TL’den satılan 1 bitcoin’in geçen hafta fiyatı 18.840 TL’ye fırladı. Buna göre TL bazında yatırımcının kazancı kur farkının da etkisiyle yüzde 440 oldu.

Özellikle son 10 ayda sağlanan bu getiriler bitcoin’i yatırımcıların odak noktasına koydu. Eskiden mühendislik bilen, teknolojiyi yakından takip eden, bilgisayar oyunu oynayan, hayatında dijitali öne çıkartan genç kesimler bitcoinle ilgilenirken, artık beyaz yakalı, hisse senedi alım satımı yapmış, finansal okuryazarlığı yüksek ve 30’lu yaşlardakilerin ilgi alanına girmeye başladı.

Ancak uzmanlar bu durumdan son derece rahatsız. Bu enstrümanın derinliğinin olmaması ve çok sert fiyat hareketleri yaşanması yüzünden riskinin yüksek olduğuna dikkat çekiyorlar. Bu nedenle finansal okuryazarlığı olmayan, ürünü tanımayanların yatırım yapmasını önermiyorlar. Bugün Türkiye’de bitcoin işlemi yapan az sayıda kurum var. Örneğin, Gedik Yatırım bitcoin’de fiyat farklılıklarının alım satımına aracılık ederken, BTC Türk TL üzerinden bitcoin alım satımına aracılık ediyor. Yine sektörde belli büyüklüğe ulaşmış Paribu ve Koineks firmaları da bulunuyor.

NASIL İŞLEM YAPILIYOR?

Bu kurumlarda işlem yapmak içinse öncelikle hesap açmanız gerekiyor. Tabii işlem öncesi bitcoin’ler blockchain’deki aracı kurumunuzun cüzdanına, TL’ler ise banka hesaplarına yatırılıyor. Ardından aracı kurumunuza alım veya satım emri veriyorsunuz, işlem biçimi ise Borsa İstanbul’a benziyor. Bitcoin almak isteyenlerin emirleri tahtalarda en iyiden en kötüye doğru sıralanıyor. Satış yapmak isteyenlerin emirleri de yine aynı şekilde en iyiden en kötüye doğru yer alıyor. Burada bazı yatırımcılar emirlerini tahtaya yazarken, bazıları tahtadaki fiyatlardan alım veya satım yapıyor.

Satın aldığınız ya da çıkarttığınız Bitcoinleri ayrıca internet üzerinden harcayabilir ya da alışveriş yapabilirsiniz. Bizim ülkemizde henüz olmasa da dünya üzerinde bitcoin’i kullanan mağazalar ve restoranlar var. Bu yerlere Bitcoin Travel ve Bitcoin Navigator üzerinden ulaşılıyor.

Bitcoin’i alışverişlerde kullanabilmek ve borsalarda alım satımını yapabilmek içinse mutlaka sanal cüzdanınızın olması gerekiyor. Bu sanal cüzdanınızı cep telefonunuzda, bilgisayarınızda oluşturabileceğiniz gibi internet üzerinde bulunan web servislerinden de çıkartabiliyorsunuz. Kişi başına cüzdan sınırı ise bulunmuyor. Dilediğiniz kadar cüzdan oluşturabilirsiniz. Oluşturacağınız bu sanal cüzdan ile para alabilir, para gönderebilir hatta alışveriş yapabilirsiniz.

BİTCOİN İÇİN BLOCKCHAIN

Tabii bitcoin işlemi gerçekleştirmek istiyorsanız mutlaka bunu blockchain sistemi üzerinden gerçekleştirmeniz gerekiyor. Blockchain, şifrelenmiş işlem takibi yapılabilen dağınık veri tabanı olarak tanımlanıyor. Takip edilebilen ve kınlamayan blockchain teknolojisi, bir merkeze bağlı olmadan işlem yapmayı mümkün kılıyor. Böylece tüm ticari işlemler, birebir satıcı ile alıcı arasında güvenli olarak yapılabiliyor. Bu özelliği nedeniyle sadece bitcoin, ethereum gibi kripto paralar değil, tapu senedi gibi maddi değerlerin yanı sıra kitap, resim, patent ve beste gibi fikri değerler de bu teknolojiyle kayıt altına alınabiliyor. Katılımcı ağının herhangi bir noktasında bir hata olduğunda, diğer kullanıcılar operasyona devam ederek bilginin güvenliğini ve kullanışlılığım koruyabiliyor. Sistemin en büyük özelliği ise sistemdeki işlemleri katılımcıların tamamının görebilmesi. Başka bir ifadeyle tam şeffaf bir siskolaylaşıyor, tabii kullanıcıların güven sorunu da ortadan kalkıyor.

Blockchain’de bilgi değişikliği yapılabilmesi için öncelikle sistemde tespit edilmesi gerekiyor ve bu da bilgi güvenliğini artırıyor. Böylece dolandırıcılık riski en aza indiriliyor. Ayrıca belgelerin tamamı şifrelenerek defter kaydı olarak gösterilebiliyor. Her yeni işlem, daha önceki girişlerle harmanlanıyor. Bir saldırganın herhangi bir kaydı değiştirebilmesi için defter kaydını oluşturan bütün sayfaları yeniden yaratması gerekiyor. Bu da Blockchain’i daha da emniyetli bir hale getiriyor.

İŞLEM HACMİNDE İLK SIRADA

Bizim yazımızın ana konusu bitcoin ancak kripto paralar sadece bitcoin ile sınırlı değil. Öncelikle şunu belirtmekte fayda var; bugün bitcoin kripto paralar içerisinde piyasa değeri en yüksek para birimi olma özelliğini koruyor. Son verilere göre bitcoin’in dünyadaki piyasa değeri 86 milyar doları da aştı. Onu en yakından takip eden ethereum 29 milyar dolar düzeyinde. Piyasa değeri en büyük üçüncü kripto para olan ripple ise 10 milyar dolara ulaşıyor. Listede 10’uncu sırada bulunan IOTAîıın piyasa değeri ise ancak 1.3 milyar dolar. Piyasa değerinin az olması bu kripto paraların likiditesini de etkiliyor. Bu nedenle likidite sorunu yaşamak istemeyen yatırımcıların ilk tercihi hala Bitcoin.

Ülkemize baktığımızda ise bugün Türkiye’de bitcoin dışında başka kripto para birimi işlemi gerçekleşmiyordu. Geçen hafta itibariyle BTC Trade, müşterilerine Ethereum üzerinden işlem yapma imkanı sağladı. Kurum önümüzdeki aylarda yatırımcıların rağbet gösterdiği diğer para birimleri rippie ve dash’ı da çıkarmayı planlıyor.

GAYRİMENKULCÜLER SICAK BAKIYOR

Bitcoin kripto bir para ve önümüzdeki dönem ticarette ön plana çıkacağına yönelik beklentiler oldukça kuvvetli. Hatta haberimizin başında da belirttiğimiz gibi bugün artık bitcoin’in dolar ve euro’nun rakibi olacağı iddiaları tartışılıyor.

Türkiye’de Bitcoin’i bir ödeme aracı olarak kullanmaya en sıcak bakan sektör ise gayrimenkul. Şifrelenmiş dijital para birimi bitcoin ve arkasındaki sistem blockchain teknolojisinin, özellikle emlak alım satım ve kiralama işlemlerini daha güvenli hale getireceğini söyleyen Zingat.com CEO’su Ahmet Kayhan; “Blockchain teknolojisi, açık mimari yapısı ve genel kabul görmüş protokol çerçeveleri emlak işlemlerinin hızlandırılması, maliyetlerin düşürülmesi ve sahtekârlıkların önlenmesinde büyük avantajlar sağlayacak” diyor. Emlak sektöründe dolandırıcılık vakalarına çok sık rastlandığını hatırlatan Kayhan, sözlerini şöyle sürdürüyor: “Dolandırıcılık, sektörümüzün en ciddi sorunlarından biri. Emlak
sektöründe özellikle tapu işlemlerinde evrakta veya kimlikte sahtecilik gibi durumlar ortaya çıkabiliyor. Blockchain, alıcının parasını içeride tutarken satıcının dijital sahiplik sertifikasını da sistemde saklıyor. Böylece alıcının ödeme yapmaması veya satıcının kendisine ait olmayan bir gayrimenkulü satması gibi risklerin önüne geçiliyor. Bu teknoloji güvenilirliğini; dijital olarak imzalanması, şifrelenmesi ve kopyalanamaması gibi özellikleriyle sağlıyor.”

Sektör temsilcilerine göre bitcoin gayrimenkul sektörünün dışında perakende sektöründe de önümüzdeki dönemde alım satımlarda kullanılabilecek.

Anıl GERİK / Gedik Yatırım FX Bölüm Direktörü
Bitcoin’e değil, fiyat farkına aracılık ediyoruz

Bitcoin’i SPK bir para birimi olarak tanımıyor. Onun için biz bunu para birimi olarak koyamıyoruz. Bu yüzden aracı kurum olarak şöyle bir çözüme başvurduk. Bugün İngiltere’deki bütün kurumlar da böyle yapıyor. Biz bitcoin’in kendisini almıyoruz, fiyatına işlem yapıyoruz. Tıpkı bugün forex platformlarında DAX’ın kendisine değil fiyatına işlem yaptığımız gibi. Fiyat 11 binden 11.150 TL’ye mi çıktı? Siz bir lot aldıysanız 150 puan kar edebiliyorsunuz. Sattıysanız 150 puanlık farktan zarar ediyorsunuz. Ama herhangi bir şekilde gerçekten Dow kağıdı aldınız mı? Hayır, sadece onun fiyat farkını satın aldınız. İngiltere’deki tüm kurumlar bitcoin’le böyle çalışıyor. Biz de bitcoin’in kendisini alıp sattırmıyoruz; müşterimize fiyat farkını alıp sattırabiliyoruz. Mevzuatımız da buna izin veriyor.

Gedik olarak bitcoin işlemlerimiz için Londra ile çalışıyoruz. Müşterimiz 100 bitcoin alıyorsa ben ne yapıyorum hemen kendimi hedge etmek için Londra’daki likidite sağlayıcıya gidip‘100 bitcoin alıyorum. Eğer kendisi isterse gider başka bir yerde bu 100 bitcoin’lik işlemi hedge eder, isterse bunun riskine girer ve fiyat iniş çıkışlarında kar veya zarar eder, isterse de gider fiziksel bitcoin alır. Yine dilerse satın aldığı bu 100 bitcoin’i Gedik Yatırım için rezerve eder. Yükselirse bozdurup parasını alır. Yapı olarak Gedik Yatırım böyle çalışıyor. Aracı kurumlar içinde sadece Gedik Yatırım bitcoin işlemi yapıyor.

Bitcoin’e talep nasıl derseniz; talep var ama bu maalesef çok bilge bir talep değil. İnsanlar bildiği için değil o volatiliteyi gördükleri için giriyorlar. Biz de bunu engellemek için herkese sistemimizi açmıyoruz. Önce satış ekiplerimiz bitcoin işlemi yapmak isteyen müşterimize bitcoin’i anlatıyorlar. Nasıl hareket ettiğini ve eski fiyat hareketlerini gösteriyorlar. Çünkü örneğin bir cuma 3.200 dolardan kapanıyor, pazartesi günü .3800 dolara ulaşıyor. Yani aşırı volatil ve dolayısıyla dikkatli işlem yapılması gereken bir ürün. Bu nedenle önce eğitim veriyoruz, telefonla anlatıyoruz. Web sitemizde her türlü bilgiyi veren bir de kitapçığımız var. Ondan da önemlisi istatistiki verilerimiz var. Biliyorsunuz foreks’te 50 bin TL alt sınır var. Biz de bitcoin işlemlerimizde bu alt limiti uyguluyoruz. Yani minimum 50 bin TL ile işlem imkanı sağlıyoruz. Zaten işlemler foreks ile aynı platformda gerçekleştiriliyor. Buradaki tek fark foreks’te bire 10 olan kaldıran oranımızı bitcoin’de bire bir uygulamamız. Bu piyasa çok volatil olduğu için yatırımcılarımızı korumak adına böyle bir karar aldık. Biz bu piyasaya bu işi bilenler ve trade etmek isteyenler gelsin diyoruz.

Didem Dinçer BAŞER / Garanti Bankası Gn. Md. Yardımcısı (Dijital Bankacılık]
Yakından takip ediyoruz

Bitcoin bir kripto para birimi. Haliyle paranın o tarafa akışı var. Diğer ülkelerde para olarak ve ağırlıklı olarak onun değerlenmesi anlamında kullanılıyor. Ancak bugün bankaların gerçekten anlamaya çalıştığı ve kendi operasyonlarında nasıl kullanabilecekleri konusunda üzerinde çalıştıkları konu blockchain. Blockchain yakından takip ettiğimiz ve nerelere uyarlayabiliriz diye anlamaya çalıştığımız bir altyapı.

Verinin elektronik olarak karşı taraflara aktarılması anlamında, altyapısal olarak büyük verimlilikler getirebilecek bir teknoloji. Ama uyarlamalar ne olur, bankacılığın hangi kısmında, arka tarafta yaptığımız operasyonlarda ve müşteriye yönelik operasyonların neresinde kullanılabilir, bunlar üzerinde çalışılacak. Bankacılık sektörü akışlarını nerede iyileştirilebilir meselesini anlamaya çalışıyor.

Esin Çetinel