Afrika Ülkelerinde Yatırım Fırsatları
SAHRAALTI’NIN ÖNEMİ ARTIYOR
Türkiye yıllık ortalama 150 milyar dolarlık ihracaunın yaklaşık yansını Avrupa Birliği ülkelerine yapan bir ülke olarak, birçok Afrika ülkesinde ‘Türk malı kaliteli ve ucuzdur’ algısını yaratmış durumda. Dolayısıyla Türkiye’den Afrika ülkelerine hemen hemen her türlü mal ve hizmet ihraç etmek mümkün. Türkiye, toplam ihracatının yaklaşık yüzde 10’unu Afrika ülkelerine gerçekleştiriyor. Bu yüzde 10’un yüzde 8’lik kısmı Mısır, Libya, Cezayir, Fas gibi ülkelerin oluşturduğu Kuzey Afrika bölgesini kapsıyor. Dolayısıyla Afrika kıtasında geriye kalan onlarca ülkeye yapılan ihracat kara kıtaya yapılan toplam ihracatın yüzde 20’sine denk geliyor. Son birkaç yılda ‘Arap Bahan’ dolayısıyla çıkan iç çatışmalar nedeniyle özellikle Mısır ve Libya ile ticari ilişkilerde gerileme yaşayan Türk özel sektörü, buna karşın 2015’in 10 ayında Afrika ülkelerine toplamda 11 milyar dolan aşan ihracat yapmayı başardı.
Bu rakam, bir önceki yıla göre yüzde 10’luk bir gerilemeyi işaret etse de, Türk şirketleri Mısır ve Libya’da eriyen pazar paylannı başta Cezayir ve Güney Afrika olmak üzere orta ve Sahra akı Afrika ülkeleri ile kompanse etmeye çalışıyor.
GÜMRÜKSÜZ İHRACAT OLANAĞI
Türk şirketlerinin Avrupalı, ABD’li ya da Çinli şirkeüere göre Afrika kıtasında büyük avantajlara sahip olduğuna vurgu yapan DEİK Afrika İş Konseyleri Koordinatörü Tamer Taşkın, ihraç edilen mal miktan arttıkça başlayacak direkt gemi seferleri ile ileriye dönük nakliye maliyetlerinin de ucuzlayacağını dile getiriyor. İster gıda, ister tekstil, ister makine sektörü olsun, Afrika’ya doğrudan yatınm yapmanın büyük önem taşıdığını belirten Taşkın, “Afrika ham maddeleri ile üretilen mallar Avrupa’ya, Amerika’ya sıfır gümrük ve kotasız ihraç edilebiliyor. Bu Türk şirketleri açısından çok önemli bir avantaj olabilir” şeklinde konuşuyor. Tüm Afrika ülkeleri için en elzem ihtiyaç olan müteahhitlik hizmederi başta olmak üzere, madencilik, turizm, tanm-sal-hayvansal üretim konusunda doğru saha analizleri yapmanın önemine işaret eden Tamer Taşkın, “54 Afrika ülkesinden öncelikle batıda, doğuda, güneyde hangi ülkeye gideceğimizin programını yapmalıyız. Doğru seçeceğimiz 10 ülke ile 54 ülkenin potansiyelini kullanabiliriz” diye konuşuyor.
Taşkın’ın dikkat çektiği konu ise, kıtada Türk yatınmlannın yaygınlaşması ve gelişmesi için Türk bankalannm da Afrika’ya açılmasının gerekliliği. Zira, Afrika ülkelerinin önündeki en önemli sıkıntı, finansa ulaşma ile uzun veya kısa vadeli kredileri bulabilmek zorluğu.
ALTYAPI VE ÜSTYAPI ÖNCELİKLİ
Afrika pazarındaki en önemli yatırım alanlarının başında müteahhitlik geliyor. Kara kıtadaki 54 ülkede de büyüme ve gelişim odaklı altyapı ve üstyapı inşaası bir numaralı gündem maddesi. Kuzey Afrika’da yaşanan siyasal krizler nedeniyle sıkıntılı bir dönemden geçen Mısır ve Libya pazarlan, özellikle Türk müteahhitlik sektörü için büyük önem teşkil ediyordu. Yalnızca Libya’da rejim değişikliğinin maliyeti Türk şirketler için 5 milyar dolan buldu. Türk inşaat şirketleri 1,5 milyar dolar değerindeki makine parkını Libya’da bırakıp geri dönmek zorunda kaldı. Kuzey Afrika’daki bu olumsuz gelişmelere rağmen, Afrika kıtasının Türk şirketlere sunduğu fırsatlar devam ediyor.
EN HIZLI BÜYÜYEN 2’NCİ BÖLGE
Dünyanın en hızlı büyüyen ikinci bölgesi olan Afrika’nın Türk müteahhitlik fırmalan için hala çok önemli olduğunu vurgulayan Türkiye Müteahhitler Birliği Başkanı Mithat Yenigün, Türk inşaatçıların yurtdışı serüveninin 1972’de STFA’nın Libya’da Trablus Limanı’nın inşaatını üsdenmesiyle Afrika kıtasında başladığını hatırlatıyor. Aradan geçen 43 yıllık sürede Afrika pazannın Türk yurtdışı müteahhitlik hizmetlerinin en önemli merkez üslerinden biri olmaya devam ettiğini belirten Yenigün, 1972-2015 arasında Türk müteahhitlerin uluslararası faaliyetlerinin yüzde 90’ından fazlasının Afrika, Ortadoğu ve Avrasya yoğunlaştığını kaydediyor. Son 40 yılda Kuzey Afrika’da, çoğunlukla da Libya’da gerçekleştirilen 950 projenin toplam bedelinin 46.5 milyar dolar olduğunu söyleyen Mithat Yenigün, “öte yandan, Türk müteahhitler 1990’lann ortalanndan itibaren Sahra altı Afrika’da da önemli projeler üstlenmeye başladı ve bölgede üsdenilen 191 projenin toplam bedeli 8.7 milyar dolara ulaştı” diyor.
ÖNE ÇIKAN ÜÇ ÜLKE
Türkiye Müteahhider Birliği verilerine göre, toplamda üsdenilen 55.2 milyar dolar tutanndaki 1141 proje ile Afrika kıtası, Türk müteahhitlerin yurtdışında geçmişten bugüne üsdendikleri proje toplamı içinde yüzde 17,3 gibi önemli bir paya sahip. Afrika kıtasında müteahhitlik hizmeti vermek isteyen Türk şirkeder için pazara girişte en uygun ülkeler Kuzey Afrika’da Cezayir ve Fas, Sahra Alu Afrika’da ise Etiyopya, Sudan ve Nijerya olarak sıralanıyor. Bu ülkelerde Türk şirketlerinin uzun yıllara dayanan olumlu bir imajı bulunuyor. Afrika’da iş yapacak fırmaların Afrika Kalkınma Bankası ile temasa geçmesi büyük önem taşıyor. Türkiye’nin 2013’te üyesi olduğu Afrika Kalkınma Bankası, dünyanın en önde gelen beş kalkınma bankasından biri olarak bölge ülkelerinin gelişim hedeflerinde önemli rol üstieniyor. Türkiye’nin üyeliği, Türk firmalannın bankanın finanse ettiği projelerde yer almasına imkan tanıyor.
İNŞAATA İLGİ BÜYÜYOR
Bugüne kadar en fazla dış yatırımın yapıldığı Rusya’dan sonra gözünü Afrika pazannda çeviren Türk yapı sektörü, kıtaya yıllık 3 milyar dolarlık ihracatını hızla 10 milyar dolar seviyesine çıkarmak istiyor. İstanbul Maden ve Metaller İhracatçılan Birliği (İMMİB) Yapı Malzemeleri Komitesi Başkanı Serdar Urfalılar, Türkiye özel sektörünün son dönemde geleneksel olarak hakim olduğu Kuzey Afrika ülkeleri dışında kıtanın geri kalanındaki iş firsat-lanna odaklandığını söylüyor. Urfalılar, “Batı Afrika için Nijerya ve Gana, Doğu Afrika için Kenya ile Güney Afrika merkez noktalar olarak görülüyor. Afrika’nın birçok bölgesinde yeni bulunan petrol ve maden kaynaklan ve yıllardır süregelen konut açığı inşaat sektörünün gelecekte daha da ön planda olacağını gösteriyor” diye konuşuyor.
KONUT AÇIĞ116 MİLYON
Afrika’da dünyanın çok sayıda ülkesinde şirketleri, adeta mıtnatıs gibi çeken ülkeler var. Ülke bazında bakıldığında Nijerya’nın 183 milyon nüfusu ve 594 milyar dolarlık GSMH’si ile kıtanın en büyük ekonomisi oldu. ABD Tanm Bakanlığı hazırladığı rapora göre Nijerya, 2030’da dünyanın en büyük 19’uncu ülkesi olacak. Serdar Urfalılar, “Nijerya’nın 2020 yılı itibanyla 210 milyonluk bir nüfusa erişmesi hesaplanıyor. 280 milyar dolarlık konut finansman talebine ve 16 milyon konut ihtiyacına sahip olan Nijerya, gayrimenkul sektöründe bölgedeki yaünm yapılabilir ülkeler arasında başı çekiyor” diyor.
Kıtanın büyük ekonomisi Güney Afrika’ya bugüne kadar 500 milyon dolar değerinde Türk yatırımı gittiğini anlatan Serdar Urfalılar, “Bölgede artan ticari faaliyetlere bağlı olarak, ofis ve ‘mail’ tarzında büyük mağazaların sayısı katlanarak artıyor. Mülke yatırım daha cazip hale geliyor. Bu durumda inşaat sektöründe kuvvetli ek talep doğdu” şeklinde konuşuyor.
Rönesans Holding’in Nijerya’da önemli otel yatınmlan bulunuyor. Afrika’nın üzerinde ısrarla duran perakende alanında önemli yatırım hamleleri içerisinde olan Doğanlar Yatırım Holding, Senegal’de de çok önemli bir proje ile ilgili hükümet ile el sıkıştı. Doğanlar Yatırım Holding Başkanı Davut Doğan, Senegal’de 140 milyon dolarlık lojistik merkezi yapacaklarını belirterek, “Pazaryeri, AVM, park yeri gibi sosyal ticari alanların bulunacağı bir yaünm olacak” diyor.
ENERJİDE İŞBİRLİĞİ FIRSATI
Türk şirketlerinin Afrika’da başta gelen yatırım alanlarından biri de enerji. özellikle güneş enerjisi konusunda çok büyük fırsatlar barındıran Afrika ülkeleri, yatınmcılan bu alanda faaliyet göstermeleri için kara kıtaya davet ediyor. Bu konuda hızla harekete geçen Türkiye, THYnin katkılanyla Sahraalü Afrika’da ilk etapta güneş enerjisiyle çalışan 100 modül kuracak. Geçtiğimiz haftalarda Antalya’da gerçekleştirilen G-20 Zirvesi öncesinde 10 modül Nijer’e kuruldu. Önümüzdeki bir yıl içinde geri kalan 90 modülün de bölge ülkelerinde faaliyete geçirilmesi hedefleniyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı verilerine göre, Sahraalü Afrika ülkelerinde yaşayan 13 milyar insanın 900 milyonu elektriğe erişimde sorun yaşıyor. Dolayısıyla bölge ülkelerine yapılacak başta güneş olmak üzere enerji yatınmlan büyük önem taşıyor.
ÜÇ ÜLKEYE ELEKTRİK
Enerjide Afrika’ya en sıcak yatırımlardan bir tanesini Karadeniz Holding gerçekleştiriyor. Karadeniz Holding CEO’su Orhan Karadeniz, Afrika pazarına Gana üzerinden giriş yaptıklarını ve ülkede 10 yıl süre ile hizmet verecek elektrik santrali kurduklarını söyledi. Karadeniz Holding’in Afrika çıkarması Gana ile sınırlı kalmayacak. Holding, yakın zamanda üç ülkede daha santral yatırımı yapacak.
Gana’da enerji yatırımına imza atan bir diğer Türk şirketi de Aksa Enerji. Ekim ayında Ekonomist Dergisi’ne verdiği röportajda Gana ile 370 MW kurulu gücünde HFO yakıtlı enerji santrali kurulumu, elektrik üretimi ve üretilen elektriğin garantili satışı konusunda beş yıl süreli bir enerji satış anlaşması imzaladıklarını açıklayan Kazancı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Cemil Kazana, bu anlaşmayla enerji ve altyapı yatınmı ihtiyacı bulunan Afrika ülkelerine giriş yaptıklarını kaydetti.
TOBB’DAN KOBİ’LERE PROGRAM
Öte yandan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) da KOBİ’lerin Afrika pazanna girişini özendirmek ve kolaylaştırmak için kollan sıvamış durumda. TOBB , Afrika Ticaret, Sanayi, Tanm ve Meslek Odalan Birliği (UACCI-AP) ile ortaklaşa ‘Türkiye – Afrika Odası’nı kurdu. Türk şirketlerinin Afrika piyasasına girişinin ve piyasada daha aktif olmalarının sağlanmasını amaçlayan Türk-Afrika Odası, ilk etapta Türkiye’deki Afrika ülkeleri büyükelçilikleri ile Afrika’daki yaünm firsadarını analiz eden ‘Launch Event Of Road Show: DiscoveringAfrica’ programına start verdi.
Doğu ve Batı Afrika öne çıkacak
Kuzey Afrika’daki siyasi çalkantı ve bazı orta Afrika ülkelerindeki terör olaylarına rağmen, kara kıtanın barındırdığı yatırım fırsatları tüm dünyanın ilgisini çekmeye devam ediyor. Dünya Bankası’ntn Küresel Ekonomik Tahminler raporuna göre, kıtanın büyümesi orta vadede yüzde 4.7 olacak. IMF ise kıta ekonomisinin beş yılda reel olarak ortalama yüzde 5.2 büyüyeceğini öngörüyor. Güney Afrika merkezli finans kuruluşu Rand Merchant Bank’ın Ekim ayında yayımladığı rapora göre ise, önümüzdeki 10 yılda Güney Afrika, Nijerya, Gana, Fas, Etiyopya ve Cezayir, kıtada yatırıma en uygun ülkeler olarak öne çıkacak. Afrika’da Nijerya, Güney Afrika ve Mısır dıştnda ekonomik büyüklüğü 30 milyar doların üzerinde 18 ülke bulunuyor. Bu ülkelerin toplam GSYH’si 714 milyar dolara ulaşıyor. Afrika ülkelerinin yaklaşık üçte biri ise 10-20 milyar dolar arasında bir büyüklüğe sahip. Afrika genelinde gıda, bilgi teknolojisi, turizm, finans ve perakende giderek daha fazla yatırımcının ilgi gösterdiği sektörler olarak öne çıkıyor. 2015’te Afrika’ya doğrudan yabancı yatırımın 73.5 milyar dolara ulaşması bekleniyor.
Ingiliz bankacılık grubu Barclays tarafından hazırlanan Afrika Ticaret Endeksi’ne göre, kıtanın en gözde ekonomileri Güney Afrika ve Nijerya’nın yanında Doğu ve Batı Afrika ülkelerinin gelişimi dikkat çekiyor. Doğu ve Batı Afrika’nın 2014- 2018 döneminde ortalama yüzde 6.5 büyüyeceği tahminler arasında. Barclays’e göre, yakın gelecekte hızlı büyümesi beklenen ülkeler Etiyopya, Mozambik, Gana ve Tanzanya. Sadece Ingiltere’nin Doğu Afrika’daki bu ülkelere yapacağı ihracatın önümüzdeki beş yılda üç kat artarak 4 milyar dolara yükseleceği tahmin ediliyor.
