Borsada Yatırım Rehberi
34 soruda borsada yatırım rehberi
Son dönemde hisse senedine ilgi duyan okuyucularımızdan borsaya ilişkin birçok soru geliyor. Bu sorular içinden en çok merak edilen 34’ünü yanıtlayarak, İMKB’ye adım atmak isteyenlere ışık tutacak bir çalışma hazırladık…
BU hafta kapak haberimizde önde gelen 9 aracı kurumun sahibi ve genel müdürünün İMKB’ye ilişkin beklentilerine, hisse senedi önerilerine yer verdik. Son dönemde okuyucularımızdan hisse senedi piyasalarına yönelik pek çok soru alıyoruz. Bu hafta, hem kapak haberimizi desteklemesi hem de yatırımcıların merak ettiği sorulara yanıt verebilmesi amacıyla bir mini rehber hazırladık. Hisse senedi yatırımının nasıl yapılacağından teknik ve temel analizin ne anlama geldiğine, temettüden nominal değere kadar merak edilen 34 soruya yanıt vermeye çalıştık.
Öncelikle İMKB’de yatırım fonları hariç toplam 339 şirketin hisse senedinin işlem gördüğünü hatırlatalım. Bu nedenle borsaya yatırım yapmak isteyenlerin öncelikle doğru hisse senedini seçmesi, yani kazandıracak olanları bulması çok önemli. Bunun için de ciddi bir çalışma yapılması gerekiyor.
Uzmanlara göre, hisse seçiminde ekonomik konjonktürün yanı sıra şirketin bilançosu, karlılığı, temettü beklentisi, ortaklık yapısı, faaliyet gösterdiği sektör, halka açıklık oranı gibi belli başlı birçok faktör göz önünde bulundurulmalı. Ama iş bununla da bitmiyor. Çünkü gerek yurtiçi, gerek yurtdışındaki ekonomik ve siyasi gelişmeler de borsanın trendini etkiliyor. Bu yüzden uzmanlar, özellikle ilk kez hisse senedi alacaklara, profesyonel yatırım uzmanlarına danışmadan yatırım yapmamalarını öneriyor…
Hisse senedi nedir?
Anonim şirketler, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler, özel kanunla kurulmuş kamu kuruluşları tarafından çıkarılan, sermayenin belirli bir bölümünü temsil eden sahibine ortaklık haklarından yararlanma imkanı veren menkul kıymetlere hisse senedi denir.
Borsada bilinmesi gereken belli başlı kavramlar nelerdir?
■ Lot: İşlem yapılabilecek asgari hisse senedi adedini ifade eder. tMKB’de 1 lot, 1 adet hisse senedine karşılık geliyor.
■ Nominal değer: Hisse senedinin ilk çıkarılışı sırasında ortaklık yönetimi tarafından verilen itibari değerdir.
■ Hissenin İMKB fiyatı: İMKB’de işlem görmeye başlayan hisse senetlerinin bu piyasadaki arz ve talep koşullarına göre oluşan fiyatıdır.
■ Fiyat adımı: Her hisse senedi fiyatı için bir defada gerçekleşebilecek en küçük fiyat değişimidir.
■ Ağırlıklı ortalama fiyat: Bir sonraki seansa ait baz fiyatın hesaplanmasında esas teşkil eden fiyattır.
■ Baz fiyat: Hisse senedinin seans içinde işlem görebileceği üst ve alt limitlerin belirlenmesine esas teşkil eden fiyattır. Bir önceki seansın ağırlıklı ortalama fiyatının en yakın fiyat adımına yuvarlanmasıyla bulunur.
■ Tavan fiyat: Bir hisse senedinin seans içinde görebileceği en yüksek fiyattır.
■ Taban fiyat: Bir hisse senedinin seans içinde görebileceği en düşük fiyattır.
■ Kapanış fiyatı: Bir hisse senedinin seans kapanışında görmüş olduğu en son fiyattır.
Nasıl hisse senedi alabilirim?
Tasarruflarını tMKB’de hisse senedi alarak değerlendirmek isteyen bir yatırımcı, yetkili aracı kurumlarda veya bankalarda hesap açtırmak zorunda. Hesap açılışı sonrasında ise işlemlerini telefon veya internet üzerinden yapabilir.
Hisse senedi alımı esnasında aracılara bir ödeme yapmam gerekiyor mu?
Aracı kuruluşlar, jMKB’de aracı olarak yaptıkları her işlem için yatırımcılardan ‘kürtaj’ adı altında bir komisyon alıyor. Kürtaj tarifesiyle yatırımcılardan alınacak diğer ücret ve gider karşılıkları, Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşlar Birliği’nin önerisiyle piyasa gelişmeleri ve ihtiyaçları göz önüne alınarak SPK onayıyla kesinleşiyor. Bu kapsamda aracı kurumların hisse senedi alım-satım işlemlerinde tahsil edecekleri aracılık komisyonları olan kürtaj, aracı kurum ve müşteriler arasında serbest olarak belirleniyor.
Hisse senedi almak için ne kadar paraya ihtiyaç vardır?
Minimum I TL’ye ihtiyaç var.
Borsada I TL’lik hisse varsa I lol şeklinde alabilirsiniz. En fazla alacağınız miktar ise risk alma potansiyelinize göre değişir. Ancak tasarrufların tamamının borsada değerlendirilmesi doğru bulunmuyor. Miktar, risk anlayışı ve beklentilere göre belirlenmeli.
Hangi hisse senedini alacağıma nasıl karar vermeliyim?
özellikle borsayla ilk kez tanışacak olanlar mutlaka bir yatırım uzmanından destek almalı, öte yandan hisse senedi, temel ve teknik analiz yapılarak seçilmeli. Bu kapsamda ileriye dönük beklentileri sağlam, değerleme açısından çok fazla prim yapmamış, ucuz hisse senetlerine ağırlık verilmeli.
Borsada hangi saatlerde işlem yapılır?
IMKB çalışma günlerinde 08:45-12:30 ile 13:30-17:45 saatleri arasında faaliyet gösterir. Hisse alım-satım işlemleri de bu zaman diliminde gerçekleştirilir.
Temel analiz ne demektir?
Şirketlerin içinde bulundukları sektör ve mali performanslarının incelenmesi, bilanço ve gelir tablosu rakamlarından yola çıkarak gelecekteki nakit akımları hakkında tahminler yapılması ile şirketin bugünkü ve gelecekteki değerini bulmaya çalışan yönteme temel analiz denir.
Teknik analiz ne demektir?
Hisse senedinin sadece fiyat hareketleri baz alınarak ve çeşitli istatistik hesaplamalar kullanılarak gelecekteki fiyatlarını belirlemeye çalışan bir yöntemdir.
İMKB-100 endeksinin artış haberlerini okuyorum. Bu benim seçtiğim hisselere de aynı oranda yansır mı?
İMKB-lOO’dcki artış, endeksin içeriğini oluşturan hisselerin ortalama getirisini gösterir. Bu endeksteki hisselerin ağırlıkları eşit olmayıp. piyasa değerlerine ve halka açıklık oranlarına göre değişir. Bu bağlamda seçilen hisselerle endeksin getirisi paralel gitmeyebilir.
çelik nasıl belirlenir?
Borsada yapılan işlemlerde fiyat ve zaman önceliği kuralları uygulanır. Fiyat önceliği, daha düşük fiyatlı satım emirlerinin daha yüksek fiyatlı satım emirlerinden: daha yüksek fiyatlı alım emirlerinin ise daha düşük fiyatlı alım emirlerinden önce karşılanmasını ifade eder. Zaman önceliği kuralı ise girilen emirlerde fiyat eşitliği halinde, sisteme zaman açısından daha önce girilen emrin işlem görmesi anlamına gelir.
Aracı kurumuma verdiğim emrin (günlük, tarihli emir vs) geçerlilik süresi nedir?
IMKB’de sabah ve öğleden sonra olmak üzere iki seans yapılır. Emirler, borsaya tek veya çift seans geçerli olmak üzere iletilebilir. Ayrıca çift seans girilen emirler. tek seansa dönüştürülebilir.
Kaç türlü borsa emri vardır?
Limitli ve özel olmak üzere iki tür borsa emri vardır. Limitli emirler, fiyat veya miktar olarak baştan belirlenen emirlerdir, özel emirler ise İMKB tarafından belirlenen hisse sayısını aşan ve başka bir özel emirle eşlendiğinde borsa eksperleri tarafından onaylandıktan sonra gerçekleştirilen, bölünemez bir bütün olarak işlem gören emirlerdir.
Hissenin seans içinde görebileceği minimum ve maksimum fiyat nedir?
Hisse senetleri, seans içinde borsa tarafından belirlenen baz fiyatın yüzde 10 üstü ve altı olmak üzere belirlenen taban ve tavan fiyattan işlem görür.
Hisse senedi sahibi olanların haklan nelerdir?
Rüçhan hakkı, kardan pay alma hakkı, oy kullanma hakkı, yönetime katılma hakkı, tasfiyeden hisseniz oranında pay alma hakkı ve bilgi alma hakkı olarak sıralanabilir.
Rüçhan hakkı hakkında bilgi verebilir misiniz?
Yeni çıkarılan hisse senetlerini öncelikli olarak satın alma hakkıdır. Yani sermaye artırımında, yeni sermayeden eldeki hisseler oranında yeni hisse senedi alma hakkını ifade eder. Bu hak, sadece eski hisse senedi sahiplerine tanınır. Yeni hisseleri almak için ortaklara 15 günden az olmamak kaydıyla bir süre tanınır.
Kardan pay alma hakkı nedir?
Şirketler yıl sonu net karları üzerinden genel kurulda kararlaştırılan bir oranda temettü öder. Bunda şirketin finansman yapısı, yatırımları gibi kriterler etkili olur, önce temettü oram açıklanır, ardından da ödenecek tarih.
Ne kadar temettü alınacağı nasıl hesaplanır?
X şirketinin yüzde 75 temettü ödeyeceğini, sizin de 10 lot hisseniz olduğunu varsayalım. Hissenin bor-sadaki değeri de 10 TL olsun. Ancak hesaplamada hissenin borsadaki değeri değil nominal değeri yani 1 TL esas alınır. Dolayısıyla X şirketi, her 1 hisse senedi için 75 kuruş temettü verecektir. Sizin 10 lot yani 10 adet hisse senediniz olduğuna göre 7.5 TL temettü geliri elde edersiniz.
Bedelli sermaye artırımı ne anlama gelir?
Şirketlerin sermaye artırımı karşılığı çıkardıkları hisse senetlerini nominal değer veya daha yüksek fiyattan satarak gerçekleştirilen artırımlara denir.
Bedelsiz sermaye artırımı ne demektir?
Şirketlerin, iç kaynaklarından yaptıkları sermaye artırım karşılığı çıkardıkları hisse senetlerini bir bedel almaksızın ortaklarına dağıtmasıdır.
Temettü yerine bedelsiz hisse alabilir miyim?
Bazı durumlarda şirketler temettü karşılığında bedelsiz hisse senedi verme yoluna gider. Bu şirketler dönem başında sermaye artırımıyla birlikte temettü oranlarını da açıklarlar. Her iki oranın eşit olduğu durumlarda temettü karşılığında bedelli sermaye artırımı gerçekleşir. Böylece yatırımcı, hiçbir bedel ödemeden bedelli sermaye artırımına katılmış olur.
Bir şirketin sermaye artırımına gidip gitmeyeceğini önceden nasıl tahmin edebilirim? Ya da hangi göstergelere bakmalıyım?
Şirketin bedelsiz sermaye artırım yapıp yapmayacağı, bilançodaki ‘sermaye düzeltme farkları’ kaleminde bulunan değerlerden anlaşılabilir. Bu kalemde bulunan değerlerin ne kadarının şirket sermayesine ilave edileceği, yönetim kurul kararıyla belirlenir. Bedelli sermaye artırımları, mevcut ortaklardan talep edilerek yeni yatırımlarla finansman ihtiyaçlarını gidermek amacıyla yapılır.
Borsada “tüyo” diye bir şey var mıdır? Tüyolar faydalı olur mu? Tüyoyu nereden alabilirim?
Tüyo, kulaktan kulağa dolaşan ve dayanağı olmayan söylem anlamında kullanılır. Hisse senedi yatırımı yapılırken, bu tarz duyumların yatırımcı ve yatırım uzmanı tarafından değerlendirilmesinin yararlı olacağını söyleyebiliriz.
Enflasyon rakamları borsayı nasıl etkiler?
Genelde enflasyonun yükselmesi borsa açısından olumsuzdur. Ama bu veri, tek başına borsayı etkilemez. Diğer makro göstergelerle birlikte değerlendirilmesi daha anlamlı olur.
Hazine bonosu ve devlet tahvili faizleri İMKB’deki trendi etkiler mi?
Genelde faiz ve IMKJ3 arasında ters bir korelasyon vardır. Yani faizler yüksekse borsa düşüktür, faiz düşükse borsa daha yüksek seyrediyordun
Döviz rezervleri ya da döviz fiyatlarındaki dalgalanma borsayı etkiler mi?
Döviz fiyatlarındaki aşırı dalgalanmalar da borsaları etkileyebilir. Dövizde sıkıntı olması borsaları olumsuz etkiler.
Borsada “ayı” ya da “boğa” eğilimi ne demektir?
Piyasalarda boğa eğilimi fiyatların yükseldiği dönem için kullanılır. Borsanın düştüğü zamanlar ise ayı eğilimi olarak adlandırılır.
Borsada yatırım yapmanın bir zamanı var mıdır?
Borsada her durumda alım ya da satım için fırsatlar oluşabilir. Yatırım zamanlamasına ise hem yatırımcı hem de yatırımcının uzmanı karar vermeli. Böylece daha doğru bir zamanda hareket etme olasılığınız artar.
Hisse senetleri borsada işlem gören şirketler yıl içinde kaç kez bilanço açıklar?
Borsada işlem gören şirketler, yılın her üç ayında bir olmak üzere yılda dört kez bilanço açıklarlar.
Bilançolarda kar dışında dikkate alınması gereken kalemler nelerdir?
Vergi, faiz, amortisman öncesi karlılık, kar marjları ve net borç özellikle dikkat edilmesi gerekli kalemlerdir.
Borsada en fazla ne kadar kazanılabilir?
Hisse senedi yatırımı, faiz ve mevduat gibi sabit ve garantili değildir. Ekonomik ve siyasi gelişmelere paralel olarak kazanmak kadar kaybetmek de olasıdır. Bu nedenle uzun vadeli düşünmek ve yatırım uzmanlarından destek almak çok önemlidir.
Borsadaki hisse senetlerimi istediğim zaman satıp likide dönebilir miyim?
Hisse senedinizin işlem gördüğü ‘sıra’da istediğiniz fiyatta alıcı bulursanız satış yapabilirsiniz. Bu durumda takas tarihinde paranız hesabınıza geçer. Takas tarihi ise işlemin gerçekleşmesini takip eden ikinci (T+2) iş günüdür.
Blue chip hisse ne demektir?
Mali durumu sağlam olan, fiyatı genelde volatil (dalgalı) olmayan, piyasa değeri yüksek şirket hisseleri piyasada blue chip olarak ifade edilir.
Hisse senedini aldığım şirketlere ve piyasaya yönelik bilgileri günlük olarak nerelerden takip edebilirim?
Çalıştığınız ya da çalışacağınız aracı kurumlar aracılığıyla bu bilgilere ulaşmanız mümkün. Ayrıca Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP), internet, görsel ve yazılı medya aracılıyla da bu bilgilere ulaşabilirsiniz.
Cari açık bekleniyor
İMKB-100 endeksi 60 bin 608 puandan başladığı haftayı 59 bin 280 puandan kapattı. Böylece endekse dahil hisse senetleri geçen hafta yüzde 2.19 değer yitirdi. Avrupa ve ABD borsaları ise geçen haftayı yüzde Tin altında kayıplarla tamamladı. Geçen hafta borsalarda yaşanan düşüşte Yunanistan’ın borç takasının başarılı olup olamayacağına ilişkin endişeler etkili oldu. Bu endişeler nedeniyle hem emtialarda hernde borsalarda satışlar yaşandı. Ancak cuma günü takasa ilişkin sonuçlar açıklandı. Bu haftanın yurtiçi gündeminde pazartesi günü açıklanacak ocak ayı cari açık verisi bulunuyor. Yıırtdışında ise ABD’de salı günü FED’in (Amerikan Merkez Bankası) faiz kararı, Avrupa’da ise yine salı günü Ze Endeksi ile çarşamba günü açıklanacak olan sanayi üretimi rakamları önemli olacak.
Analistlere göre bu hafta İMKB’de teknik olarak güçlü bir direnç olan 60 bin seviyesi yakından izlenmeli. Desteklerde ise 58 bin 500 seviyesine dikkat edilmesi gerekiyor.
Öte yandan geçen hafta yabancıların en çok talep gösterdiği hisselerden Halk Bankası ve Tüpraş’ta yabancıların payı arttı. BSH Ev Aletleri ve OMV Petrol Ofisi’nde yabancıların payı değişmedi. Coca-Cola İçecek, Turkcell, Koza Altın. Arçelik, Aygaz ve Akfen Holding’de yabancıların payı geriledi.
KURUM BEKLENTİLERİ
Halk Bankası’nda yabancıların payı yüzde 86.64’den 87.11’e yükseldi. Halk Bankası’nda yabancıların payının artmasında Citibaıık Yabancı ve Deutsche Bank’ın alınılan etkili oldıı.
Tüpraş, 2011 yılının 4’üncü çeyreğinde 323 milyon TL net kar açıkladı. Şirket böylece 2011’in tamamı için 1.24 milyar TL net kar elde etti. Bu da yıllık bazda yüzde 68’lik bir artışa karşılık geliyor. İş Yatırım Araştırma Departmanı karın beklentilerine paralel geldiğini açıkladı. Kurum,Tüpraş’ın aralık ayı itibariyle 1 milyar TL seviyesinde net borç pozisyonu bulunduğuna dikkat çekiyor. Net borç rakamının artmasının en büyük nedeni olarak ise Residium Upgrade projesinin finansmanının tamamlanması ve işletme sermayesindeki artış gösteriliyor. Öte yandan Tüpraş’ın 2012 yılında net rafineri marjı 4-4.5 TEB dolar/varil seviyelerinde bulunuyor. İş Yatırım, bu rakamın içinde herhangi bir stok etkisi bulunmadığını belirtiliyor.
Kurum, 4 Nisan’da genel kurul toplantısını yapacak olan şirketin 2012 yılında 931 milyon TL temettü dağıtmasını bekliyor. Bu da yüzde 8.6 oranında temettü verimine işaret ediyor. İş Yatırını Tüpraş hisselerinde 52.38 TL hedef fiyatla yüzde 21 yükselme potansiyeli öngörüyor. Kurumun yatırımcılara önerisi ise “al”.
Tofaş Fabrika, 30 Mart’taki genel kurul toplantısında 250 milyon TL temettü ödemesi teklifi yapacağını açıkladı. İş Yatırım, Tofaş’ın açıkladığı temettü miktarının beklentileri olan 275 milyon TL’nin biraz altında kaldığını açıkladı. 250 milyon TL temettü tutarının yüzde 6.7 temettü verimine işaret ettiğini belirten kurum, hissede yüzde 45 yükselme potansiyeli öngörüyor. İş Yatırım Tofaş hisselerinde 10.85 TL hedef fiyatla “alım” öneriyor. İş Yatırım Doğuş otomotiv hisselerinde 7 TL hedef fiyatla “al” önermeye devam ediyor. Yüzde 64 yükselme potansiyeli öngörüyor.
İdil Taraklı