Enerji sektörünün önünü açacak düzenlemeler var
ENERJİ alanında önemli düzenlemeler içeren kanun teklifi TBMM Sanayi, Ticaret ve Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Alt Komisyonu’ndan geçti. Kanun teklifiyle maden, doğalgaz ve elektrik sektöründe faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektör yatırımcılarının faaliyetlerini daha sağlıklı ve hızlı bir şekilde gerçekleştirmesini teminen ihtiyaca yönelik düzenlemelere gidiliyor. Teklifin aynen yasalaşması halinde maden arama ve işletme ruhsatlarının verilmesi, birleştirilmesi, sürelerinin uzatılması, devir ve intikalleri ile çevreyle uyum bedeli iadelerine ilişkin müracaatlar dışında, maden arama işlerinde “borcu yoktur yazısı” aranmayacak. Mevcut uygulamada 18 ayrı konuda talep edilen borcu yoktur yazısı sayısı kanun teklifinin yasalaşmasının ardından beşe indirilecek. Maden Kanunu kapsamında zamanında süre uzatım talebinde bulunulmuş olmak kaydıyla, süre uzatım talebi değerlendirmesi tamamlanmayan ruhsat sahalarında 12 ayı geçmemek üzere bakan onayıyla maden işletme faaliyetine izin verilebilecek. Rödövans sözleşmesiyle çalışılan ruhsat sahalarında, devralanın kurulu işletme kapasitesi veya şerh edilen sözleşmedeki kapasiteyi aşmayacağı yönünde vereceği taahhüde istinaden, ilgili alan için tanınan tüm muafiyetler ve madencilik faaliyetleri kapsamında alman bütün izinler devredilen ruhsatlarda da aynen korunacak. Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerinin yatırım ve işletme dönemlerinin ilk 10 yılında uygulanan kira, izin ve irtifak indirimleri, lisans tarihinden itibaren 10 yıl boyunca uygulanacak ve 31 Aralık 2025 tarihine kadar işletmeye girecek firmaları kapsayacak. Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEÎAŞ) bağlantı ve sistem kullanım anlaşmalarında düzenlenen sistem kullanım ihlallerinin takibini yapacak, ihlal durumu tespit edilen tüzel kişilere cezai şart ve diğer yaptırımları uygulayacak.
“RUHSAT İPTALİ ÇOK AĞIR”
AK Partili milletvekillerinin imzasını taşıyan Elektrik Piyasası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’nin bu hafta TBMM Sanayi, Ticaret ve Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu’nda görüşülmesi bekleniyor. Kanun teklifiyle maden ruhsat bedelinin yatırılmasıyla ilgili düzenlemede değişikliğe gidiliyor. Maden Kanunu’na göre ruhsat bedelinin tamamının ocak ayının sonuna kadar yatırılmaması halinde, her ay için ayrı ayrı yüzde 4 oranında gecikme zammı uygulanacak ve bu rakamın haziran sonuna kadar ruhsat bedeli olarak yatırılması zorunlu olacak. Aksi halde ruhsat iptal edilecek.
Türkiye Madenciler Derneği (TMD) Yönetim Kurulu Başkanı Ali Emiroğlu, kanun teklifinde yer alan önemli düzenlemelerinden birinin ruhsat bedeli ödemeleri olduğunu söyledi. Mevcut yasada ocak ayı içerisinde ödenmeyen ruhsat bedelleri iki katma çıkarılıp haziran ayı sonuna kadar süre verildiğini, bu süre içinde de ödenmezse ruhsatın iptal edildiğini vurgulayan Emiroğlu, “Kanun teklifinde ruhsat bedelinin iki kat fazla olarak tahakkuk etmesi yerine, devletin kanun gereği belirlediği gecikme zammı oranında arttırılarak ödeme yapılabilecek. Ancak haziran sonu ödenmediğinde yine ruhsat iptali söz konusu. Olumlu bir madde. Ancak ruhsat iptali çok ağır” dedi.
Kanun teklifiyle madenlerde işletme izni alan dışındaki yürütülen faaliyetlere ilişkin cezalar netleştiriliyor. Teklife göre kanun kapsamında işletme izni veya izin verilmiş rödovans sözleşmesi olmaksızın ruhsat alanı dışındaki mücavir sahalara tedbirsiz ve dikkatsiz faaliyetler sonucu meydana gelen taşmalar hariç olmak üzere, maden ocağı açılması, maden üretilmesi veya faaliyetleri durdurulmuş maden sahalarında üretim faaliyetlerinin durdurulmasına sebep olan durumların düzeltilmesi veya işletme güvenliğine yönelik faaliyetlerin dışında üretim faaliyetinde bulunulması fiillerini işleyenlere üç yıldan beş yıla kadar hapis ve 20 bin güne kadar adli para cezası verilecek. Bu düzenlemeyi sektör açısından olumlu bulan Emiroğlu, “Ruhsatsız ve kaçak çalışanlar cezalandırılmaya devam ediyor. Ruhsatı olup da mücavir sahalara tedbirsizlik ve dikkatsizlik sonucu meydana gelen taşmalarda ruhsat sahibinin hapis cezası hariç tutuluyor” dedi.
BAŞKAN ERDOĞAN’DAN MÜJDE
Kanun teklifiyle yerli üretim gazın en ekonomik yoldan ve en hızlı bir şekilde satışa sunulabilmesi amacıyla dağıtım şebekesine doğrudan verilebilmesine imkan tanınması amacıyla üretim, iletim, ithalatçı şirket tanımlarında değişikliğe gidiliyor. Kanun teklifiyle yerli üretim gazın en ekonomik yoldan ve en hızlı bir şekilde satışa sunulabilmesi amacıyla çeşitli düzenlemelere gidilirken, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’dan yerli doğalgaza ilişkin yeni müjde sinyali geldi. Erdoğan, 17 Ekim Cumartesi günü Fatih Gemisi’nden yeni rezerv miktarını açıklayacak. Karadeniz’de Sakarya Gaz Sahası olarak bilinen Tuna-1 lokasyonunda doğalgaz arama çalışmalarını sürdüren Fatih Gemisi, 21 Ağustos’ta açıklanan büyük keşfin ardından bin metre daha derine inerek yeni bir rezerve ulaştı. Teklife göre, Doğal Gaz Piyasası Kanunu’na, Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasası (OTSP) tanımı ekleniyor. Teklifteki tanıma göre OTSP, doğalgaz sisteminden yararlanan lisans sahiplerince doğal gazın alım satımının ve dengeleme işlemlerinin yapıldığı piyasalar, ileri tarihli fiziksel teslimat gerektiren doğalgaz piyasaları ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) tarafından belirlenen diğer doğalgaz piyasası işlemlerinin gerçekleştirildiği, EPDK’nın düzenlediği piyasayı kapsayacak.
Yükümlülüğünü yerine getirmeyen/getiremeyen lisans sahiplerinin olması durumunda, sistem işleyişinin aksamaması için Doğal Gaz Piyasası Kanunu’na, “son kaynak tedariki” tanımı eklenerek, yeni bir mekanizma geliştirilecek.
Teklife göre üretilen doğalgazın, iletim şebekesiyle iletilmesinin uygun olmadığına EPDK tarafından karar verilmesi ve üretim yapan toptan satış şirketinin kendi üzerine düşen yükümlülükleri yerine getirmesi kaydıyla, üretim şirketi tarafından dağıtım şebekesine bağlantı yapılarak üretilen doğalgaz dağıtım şirketince satın alınacak. EPDK, gerekli hallerde bu kapsamda satın alınacak doğalgaz bedelini belirleyecek.
“DAHA İLERİYE GÖTÜRECEK”
Türkiye Doğal Gaz Dağıtıcıları Birliği (GAZBIR) Yönetim Kurulu Başkanı Yaşar Arslan, tasarıda serbest piyasanın geliştirilmesi ve bölgesel HUB olma hedefine yönelik adımlar atıldığını vurgulayarak, Eylül 2019 itibarıyla işleme başlayan OTSP’nin başarılı bir gelişim süreci geçirdiğini vurguladı. Arslan, “Taslak düzenlemede, ihtiyaç halinde OTSP’deki işlem hacmini artırmak ve rekabeti geliştirmek adına EPDK’ya ek yetkiler verildi. Bununla birlikte tüketicinin gaz arzının da garanti altına alınması adına ‘son kaynak tedariki’ ile ilgili süreç başlatıldı. Detayları ikincil düzenlemelere bırakılan son kaynak tedarik düzenlemesi ile tüketiciler güvenle piyasada tedarikçi değişimini yapabilecekler. Doğalgaz piyasası 20 yıla yakın sürede çok önemli aşamalar kaydetti. Yapılan düzenlemeler sayesinde özel sektör tarafından bir çok alanlarda yatırım yapılması imkanı sağlandı. Doğalgaz kullanımı bu süre içerisinde giderek yaygınlaştı. Geldiğimiz aşamada günün şartlarına uygun olarak yeni ihtiyaçlar ve düzenleme gereksinimleri ortaya çıkıyor. Tasarının önümüzdeki süreçte ülkemiz enerji piyasasını daha da ileri götüreceğini düşünüyorum” diye konuştu.
YEK BEDELİ TL OLARAK BELİRLENECEK
Kanun teklifiyle YEK bedelinin Türk Lirası olarak belirlenebilmesine yönelik düzenlemeye gidiliyor. Teklife göre lisans-sız elektrik üretim tesislerinin destekleme mekanizmasındaki 10 yıllık sürelerinin bitiminden itibaren uygulanacak fiyat ve diğer usul ve esaslar, lisanssız üretim faaliyeti kapsamındaki tesisler için 10 yıllık sürenin bitiminde itibaren EPDK tarafından TL kuruş/kWh olarak ilan edilen kendi abone grubuna ait perakende tek zamanlı aktif enerji bedelini geçmemek üzere uygulanacak fiyat ile uygulamaya ilişkin usul ve esaslar Cumhurbaşkanı’nca belirlenecek. 30 Haziran 2021’den sonra işletmeye girecek olan elektrik üretim tesisleri için Türk lirası olarak uygulanacak YEK Destekleme Mekanizmasına ilişkin usul ve esaslar Cumhurbaşkanı tarafından belirlenecek.
LİSANSSIZ ELEKTRİK ÜRETİMİ
Kendi tüketim ihtiyacını karşılamaya yönelik olarak yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üreten lisanssız elektrik üretimi faaliyetinde bulunan gerçek ve tüzel kişiler, ihtiyaçlarının üzerinde ürettikleri elektrik enerjisini dağıtım sistemine vermeleri halinde 1 sayılı cetveldeki fiyatlardan 10 yıl süreyle faydalanabilecek. Bu kapsamda dağıtım sistemine verilen elektrik enerjisinin görevli tedarik şirketi tarafından satın alınması zorunlu olacak. İlgili şirketlerin bu madde gereğince satın aldıkları elektrik enerjisi, ilgili görevli tedarik şirketi tarafından YEK destekleme mekanizması kapsamında üretilmiş ve sisteme verilmiş kabul edilecek.
30 Haziran 2021’den sonra işletmeye girecek YEK belgeli üretim tesisleri ve tüketim tesisinin ihtiyacını karşılamaya yönelik olarak kurulacak lisansız üretim tesisleri için Türk lirası olarak uygulanacak yerli katkı fiyatları, bu fiyatların güncellenmesi, uygulanacak süre ve uygulamaya ilişkin diğer usul ve esaslar Cumhurbaşkanı tarafından belirlenerek ilan edilecek.
JEOTERMAL SAHALARA TAKSİT İMKANI
Teklifle, jeotermal sahaların daha hızlı bir şekilde ekonomiye kazandırılması amacıyla sahaların taksit imkanıyla ihale edilmesi, Maden Kanunu’nda olduğu gibi kamu kurumlarına bedeli karşılığı doğrudan devredilmesi ya da gelir paylaşımı esasıyla kamu kurum ve kuruluşları ile bunların bağlı ortaklıklarına devredilmesi amaçlanıyor.
Teklife göre, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA), jeotermal ve doğal mineralli su kaynak aramalarını ruhsat harcından ve teminatından muaf olarak ruhsat alarak yapacak. MTA’nın arama ruhsatı aldığı sahalarda kaynak varlığı tespit etmesi halinde, bu alan MTA tarafından Devlet İhale Kanunu’na göre ihale edilecek veya bedeli karşılığında veya gelir paylaşımı esası ile kamu kurum ve kuruluşları ile bunların bağlı ortaklıklarına Bakan onayıyla devredilebilecek.
Jeotermal Elektrik Santral Yatırımcıları Derneği (JESDER) Başkanı Ufuk Şen-türk, MTA’nın YİKOB (Yatırım İzleme Koordinasyon Başkanlığı) ve 11 Özel idarelerinin uhdesinde bulunan ve araştırma bütçeleri bulunmayan kuruluşlar için araştırılmak üzere devraldığı ruhsatların, kaynağın bulunmasına müteakip aynı kuruluşlara devrine izin veren bu düzenlemeyi jeotermal enerji sektörünün gelişmesi ve kamu faydası için yerinde bir düzenleme olarak değerlendirdiklerini söyledi. Şen-türk, MTA ihalelerinin önünde bulunan taksitlendirme vb. engellerin de kaldırılarak, bu kaynaklarla yatırımcıların buluşması amaçlandığını dile getirdi.
FİYAT EŞİTLEME MEKANİZMASI
Düzenlemeye tabi tarifeler üzerinden elektrik enerjisi satın alan tüketicileri, dağıtım bölgeleri arası maliyet farklılıkları nedeniyle var olan fiyat farklılıklarından kısmen veya tamamen koruyacak şekilde tesis edilmiş ve uygulamaya ilişkin hususları EPDK tarafından hazırlanan tebliğ ile düzenlenmiş fiyat eşitleme mekanizması içerisinde tüm kamu ve özel dağıtım şirketleri ile görevli tedarik şirketleri yer alacak. Fiyat eşitleme mekanizması 31 Aralık 2025 tarihine kadar uygulanacak. Bu sürenin beş yıla kadar uzatılmasına Cumhurbaşkanı yetkili olacak. Kanun teklifi ile genel aydınlatma giderlerinin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nm bütçesine konan ödenekten karşılanması 31 Aralık 2025 tarihine kadar uzatılacak.
İdare payı yerel idarelere de aktarılacak
Jeotermal akışkanın, doğrudan veya dolaylı olarak elektrik üretimi ve konut ısıtmasında kullanıldığı tesislerde gayrisafi hasılatının yüzde l’i tutarında idare payı ödenecek. Akışkanın, doğrudan veya dolaylı olarak sera, kaplıca ve diğer alanlarda kullanıldığı tesislerde ise kullanılan yıllık toplam ısı eneıjisi değeri ve reenjeksiyon durumu dikkate alınarak kullanılan suyun bir metreküpü 3 TL’yi geçmeyecek şekilde idare payı ödenecek. İdare payı, akışkanın doğrudan ve dolaylı olarak elektrik üretimi ve konut ısıtmasında kullanıldığı tesislerde her yıl haziran ayı sonuna kadar, sera, kaplıca ve diğer alanlarda kullanıldığı tesislerde ise yönetmelikte belirlenen dönemlerde idareye ödenecek. Tahsil edilen tutarın beşte birinin, idare tarafından kaynağın bulunduğu büyükşehirlerde ilçe belediyesi olmak üzere ilgili belediye veya köy tüzel kişiliğine 10 iş günü içinde ödenmesi gerekecek.
BOTAŞ’ın doğalgaz alımı KİK’ten muaf
Tüm Türkiye eneıji piyasasını olumsuz etkileyen kış aylarında doğal gaz kaynaklı yaşanması muhtemel kesinti ve kısıntıların bertaraf edilebilmesi, sistem ve arz güvenliğinin sağlanabilmesi için tarafından yapılacak her türlü doğal gaz alımı, Kamu İhale Kanunu’ndan istisna olacak. TPAO’nun, denizlerde belirli faaliyetleri açısından mal ve hizmet alımı ile yapım işlerini herhangi bir parasal limit gözetmeksizin, Kamu İhale Kanunu kapsamında yapabilmesine ilişkin tanınan istisna hüküm, Türkiye enerji arz güvenliğinin temininde önemli ve kritik görevler üstlenen BOTAŞ ile bu şirketlerin bağlı ortaklıkları ile yurt dışında kurdukları şirketlerin petrol ve doğal gaz arama, sondaj, üretim, taşıma, depolama ve gazlaştırma faaliyetlerini de kapsayacak şekilde yeniden düzenlenecek. Söz konusu istisna, karadaki faaliyetleri de kapsayacak.
Ali EMİROĞLU / Türkiye Madenciler Derneği (TMD) Yönetim Kurulu Başkanı
“Sektörü rahatlatacak bir kanun”
Mevcut Kanun’da 18 ayrı işlemde vergi borcu yoktur yazısı istenirken, kanun teklifinde bu 5 maddeye indirilmiş. Bu olumlu bir düzenleme. Sektörü bir miktar rahatlatacak ve geleceğe güvenle bakmasını sağlayacak.
Ancak çok önemli iki işlemde de istenmemesi ruhsat güvencesi açısından önem arz ediyor. Bunlar ruhsat süre uzatımı ve işletme ruhsat talebi. Ruhsat süre uzatımı (temdit) yapılmadığında onlarca yıldır çalışan işletmeler ve bunlara bağlı tesisler bir anda yok oluyor.
Bu şekilde çok ruhsat var. 10 yıl boyunca arama yapan bir şirket arama dönemi sonunda işletilebilir maden bulmuşsa buna ‘vergi borcu yoktur yazısı’ istenmeden işletme ruhsatı verilmeli ki bulunan rezervin ülke ekonomisine kazandırmanın yolları açılsın. 22/A vergi borcu yoktur yazısının ruhsat süre uzatımı ve işletme ruhsat taleplerinde de aranmamasını talep ediyoruz.
Yaşar ARSLAN / Türkiye Doğal Gaz Dağıtıcıları Birliği (GAZBİR) Yönetim Kurulu Başkanı
“Yerli üreticiyi koruyacak”
Kanun teklifinde ülkemiz enerji piyasası için büyük öneme sahip olan üretim gazının dağıtım şirketlerinin şebekesi üzerinden kullanıma sunulmasına ilişkin bir düzenleme mevcut. Ülkemizdeki mevcut üretim imkanları toplam talebin çok gerisinde. Dolayısıyla, tüketicinin kullanımına sunulacak milli ve yerli doğalgazın her metreküpü büyük önem arz ediyor. Bu bakımdan tasarıdaki düzenleme yerli üreticiyi destekleyecek. Doğalgaza erişim imkanı artık tüm şehirlerimizde mevcut. Önümüzdeki yıllarda genişleme yatırımlarımız lokasyon olarak iletim şebekelerine uzak ve az nüfuslu küçük yerleşim yerlerinde devam edecek. Tasarıda doğalgazın ülkemizin geneline yaygınlaştırılması politikasını destekleyici bir dizi düzenleme var. Bu düzenlemelerle daha fazla vatandaşımız doğal gaz konforuna erişim imkanı bulurken sektörümüzde büyüme ivmesini sürdürecek.
Fahrettin Amir ARMAN / Hidroelektrik Santralları Sanayi İşadamları Derneği (HESİAD) Yönetim Kurulu Başkanı
“Yatırımcıların önünü açacak nitelikte”
Kanun teklifi ile yerli ve yenilenebilir kaynaklı enerji üretiminin artırılması gerektiğine tekrar vurgu yapılırken, bazı düzenlemelere gidiliyor. YEKDEM mekanizmasının bittiği 30 Haziran 2021’den sonra devreye girecek santraller için, sadece TL olarak uygulanacak olmasından başka nasıl bir düzenleme yapılacağı belirlenmemiş, uygulanacak olan YEKDEM ve fiyatların güncellenmesine ilişkin esasların Cumhurbaşkanı tarafından belirleneceği bildirilmiştir. Son zamanlarda yaşadığımız ekonomik ve pandemi nedeniyle değişen eneıji koşulları neticesinde tesis yapılabilme imkanları ortadan kalkan yatırımcılar için getirilen kolaylık, tesis yapmak isteyen diğer yatırımcıların önünü açacak. Sektörün önünü açacak görüşlerimizi yazılı olarak komisyonlarda paylaşacağız.
Cem ÖZKÖK / Güneş Enerjisi Yatırımcıları Derneği (GÜYAD) Yönetim Kurulu Başkanı
“Belirsizlik ortadan kaldırılıyor”
Yeni kanun teklifi birçok konuda yenilik getirmeyi amaçlıyor ama en önemli gelişmenin lisanssız elektrik enerjisi üreten santraller için olduğunu söyleyebiliriz. Bilindiği gibi lisanssız santrallerin ihtiyaç fazlası üretmiş olduğu enerji Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Eneıjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun’un ekinde bulunan tabloda belirtilmiş olan rakamlardan 10 sene boyunca alınacağına ilişkin hüküm vardır. Ancak 10’uncu seneden sonra ,-^j I ürettikleri ihtiyaç fazlası enerjinin ne olacağına ilişkin mevzuatta bir açıklık bulunmuyor. Bu durum mevcut santrallerin değerlerini düşürüyor, bunları satın almayı düşünen yatırımcılar açısından riskli bir durum oluşturuyordu. Teklif ile bu belirsizlik oradan kaldırıldı.
Teklife göre 10’uncu senenin sonunda lisanssız santraller, Cumhurbaşkanı tarafından belirlenecek usul ve esaslara göre, ihtiyaç fazlası üretimi kendi abone grubuna bağlı olarak satışını yapabilecek.
Ufuk ŞENTÜRK / Jeotermal Elektrik Santral Yatırımcıları Derneği (JESDER] Yönetim Kurulu Başkanı
“YEKDEM TL değil döviz bazında şekillenmeli”
Kanun teklifiyle YEKDEM’in TL olarak belirlenmesinin önü açılıyor. YEKDEM’in TL değil döviz bazında şekillenmesinin özellikle büyük maliyetler içeren JES yatırımlarının finansmanı için doğru olacağı kanaatindeyiz ve fikri duruşumuzu bu şekilde yeniden ilgililere ileteceğiz. Diğer kamulaştırma ile ilgili düzenlemeler kapsamında ise özellikle jeotermal enerji sektöründe kuyu yerleri ve isale hatlarının kamulaştırılmasının İçişleri Bakanlığı yetkisinde olması nedeni ile yaşanan karmaşanın önüne geçilmiş olacak. EPDK tarafından yönetmelik ile düzenlenen ancak sektörümüz açısından uygulanabilirliği sıkıntılı olan Birleşik Elektrik Santraller Yönetmeliği’nin mevzuat anlamında daha da kuvvetlendirilmesi için kanun teklifine eklenmesini talep ediyoruz JES yatırımlarının yerinde değerlendirilmesi gereken yatırımlar olmaları sebebi ile Büyük Ovalar ve Zeytincilik Kanunu’nu ile getirilen yatırım engellerinin kaldırılmasına ilişkin düzenlemelerin de teklif içerisine dahil edilmesini talep ediyoruz.
HÜLYA GENÇ SERTKAYA
