Satın alma yöneticilerinin önemi

Sektörlere göre satın alma bütçelerinin cirodan aldığı pay farklılık gösteriyor. Örneğin akaryakıt sektöründe akaryakıt alımlarımn da dahil edildiği bütçelerde cironun payını incelediğimizde yüzde 75-85’inin satın almaya yönlendirildiği görülüyor. Opet’te bu oran yüzde 74 iken, Enerji Petrol’de yüzde 85’e kadar çıkıyor. İnşaat sektöründe de satın alma cirodan aslan payını alıyor. Bulut İnşaat’ta 2013’te satın almanın payı yüzde 100’dü. Polimeks İnşaat ise cirosunun yüzde 85’ini satın almaya yönlendirdi.

Özel hastane gmpları da oldukça büyük ölçekli satın almalar yapıyor. Acıbadem Sağlık Grubu Satın Alma Direktörü Hakan Evsine, 2013’te cirolarının yüzde 33’ünü yani 514 milyon TL’yi satın almaya ayırdıklarını ifade ediyor. Medikalden ilaca, telekomdan gıdaya, inşaattan temizliğe, hırdavattan reklama onlarca sektörden alım yaptıklarını belirten Evsine, yaklaşık 2 bin 500 tedarikçi ile temasta olduklarını ve bunların 500u ile aktif çalıştıklarını belirtiyor.

Medical Park Hastaneler Grubu Tedarik Zinciri Direktörü ve İcra Kurulu Üyesi Orhan Orhon ise 2013’te 450 milyon TL’lik bir bütçe yönetti. Cirolannın yüzde 40’ını satın almaya ayırdıklarını ifade eden Orhon, “2014’te bütçemiz yeni hastanelerle yüzde 45 arttı. Tedarikçi havuzumuzda 2 bin şirket var. Bunların 500’ü ile aktif çalışıyoruz” diyor.

ALIM ORTAKLIKLARI

Dünyada holding yapıları satın alma fonksiyonlarını ortak bir hizmet merkezi adıyla tek bir çatı altında toplamaya başladı. Türkiye’de bu trende öncülük yapanlardan Koç Holding, Zer A.Ş. adlı şirketiyle grup şirketleri için malzeme, lojistik, reklam ve pazarlama hizmetlerinden oluşan üç ana iş biriminde satın alma yapıyor. Zer A.Ş. Genel Müdürü Tuğrul Fadıllıoğlu, 2013 yılında 1,8 milyar TL hacminde bir satın alma bütçesi yönetti. Bu rakamla Türkiye’nin en güçlü satın alma yöneticileri arasında yer alıyor. 2014 yılında bu bütçeyi yüzde 3,6 oranında artırmayı hedeflediklerini açıklayan Fadıllıoğlu, şöyle devam ediyor: “Bin 300 tedarikçiyle aktif olarak çalışıyoruz. Hacme dayalı satın alma yaptığımız tedarikçi şirketlerin belli bir büyüklükte kapasite ve geniş müşteri ortföyüne sahip olmasını isteriz.” Accenture Türkiye Genel Müdürü olga Ulutaş, satın alma ortaklıklarıyla elde edilen avantajları söyle ifade ediyor, “Bu yöntemle bir yandan perasyonel verimlilik hedefi gerçekleştirilirken, diğer yandan holding yapısının büyüklüğü kullanılarak azarlık gücü artırılıyor. Aynı zamanda ortak hizmet merkezi; sistematik kontrat yönetimi, daha az tedarikçiyle çalışabilmeyi sağlaması ve taleplerin operasyonel takibinin tek bir merkezden yürütülmesi gibi taktiksel ve operasyonel faydaları da beraberinde getiriyor.”

Boston Consulting Group Türkiye Genel Müdürü ve Yönetici Ortağı Burak Tansan, “Bu yeni trend zor ekonomik iklimlerde şirketlerin olumlu bir ivme yakalaması için etkili bir yol” diyor. Tansan, şirketlerin satın alma ortaklıklarını başanlı şekilde sürdürebilmesi için yapılması gerekenleri ise şöyle açıklıyor: “Ortaklar uzun süreli bir anlaşmaya imza atmalı. Ortak şirketlerin tümünün çıkarlarını koruyan küçük ama otorite sahibi, hızlı ve etkili karar alabilen bir yönetim yapısı oluşturulmalı. Tedarikçilerle etkili bir iletişim planı yapılmalı. Tedarikçilere verilen satın alma hedeflerinin yakalanması için şirketlerin satın alma ekipleri tarafından uyumluluk ve takip planı yaratılmalı.”

TEDARİKÇİ SEÇİMİ KRİTİK

Apple, geçtiğimiz günlerde Çiride kötü çalışma koşulları yüzünden rapor edilen tedarikçisi Jabil ile ilgili uyarı niteliğinde bir açıklama yaptı. Jabil’in Apple’ın standartlarım karşılayabilen bir şirket olmasına karşılık kendi tedarik zincirlerinin her aşamasında işçi haklarını korama konusunda oldukça hassas olduklarını ifade etti. Çin işçi izleme Grubu’nün hazırladığı rapora göre, Jabil’in fabrikasında işçi haklan ihlal ediliyordu. Fabrikada işçiler günde 11,5 saat ayakta kalma, her ay toplam 11 saati bulan ücretsiz çalışma, hamile kadınlara karşı ayrımcılık, ek mesai ücretlerinin ödenmemesi, yemek süresinin yetersiz olması, aşırı kalabalık odalar, insan sağlığına zarar veren koşullar gibi kötü koşullar altında çalışmak zorunda kalıyordu. Her ne kadar Apple bu olaydan büyük yara almadan çıksa da uzmanlar yanlış tedarikçi seçiminin şirketlerin itibarını yerle bir edebileceğine dikkat çekiyor.

Bu yüzden satın alma yöneticileri tedarikçi seçimi konusunda çok hassas davranıyorlar. Örneğin Migros’ta Migros protokolü adı verilen 180 soruluk bir kontrol listesi mevcut. Migros’un bir tedarikçiyle çalışması için o tedarikçinin 180 somdan en az yüzde 60’ında başarı elde etmesi gerekiyor.

Siemens A.Ş. Tedarik Zinciri Yönetimi Bölüm Direktörü Tuğrul Günal, tedarik zinciri yönetimlerinin ana prensibinin sürdürülebilirlik olduğunu belirtiyor ve şöyle devam ediyor: “Yalnızca maliyet odaklı hareket etmiyoruz. Görüşmeler esnasında kalite, lojistik, teknoloji ve şirket stratejisinin değerlendirilmesi önemli rol oynar.”

TAV Havalimanları Lojistik ve Satın Alma Koordinatörü Mesut Akbaş, tedarikçilerini seçerken maliyet unsurunun yanında profesyonellik, operasyon kabiliyeti, çözüm odaklı yaklaşım ve referanslan önemsediklerini söylüyor.

ZİRVEYE TAŞIYAN ÖZELLİKLER

Peki iyi bir satın alma yöneticisi hangi özellikleri taşımalı? Şirketler dev satın alma bütçelerini kimlere emanet ediyor?

Vodafone Türkiye Tedarik Zinciri Direktörü Afşar Alp, mobil olmanın önemine dikkat çekiyor ve şöyle devam ediyor: “Teknoloji ve mobil çağındayız. insanların talepleri ve ihtiyaçları arttı. Bu artış beraberinde değişen bir dünya ve kurumlar arasında da ciddi bir ayakta kalma savaşını getirdi. Artık iyi bir satın alma direktörü değişime hızlı adapte olup, ihtiyaçları çok iyi analiz edip pragmatik olmak zorunda. Komplike problemlere basit çözümler üretebilen yöneticiler günlük rekabetten kolay sıyrılıyor.”

Satın alma danışmanlık şirketi Slimstockün ülke müdürü Songül Sezer, başarılı satın alma yöneticilerinin en önemli yeteneğinin iletişim olduğunu düşünüyor.

Türk Henkel Satın Alma Direktörü Emrah Tülü, iyi bir satın alma yöneticisinin tüm trendleri sıkı takip etmesi gerektiğinin altım çiziyor. Tülü, “E-ihale, e-satınalma, forward buying, hedging gibi tüm satın alma trendlerini izlemeliler. Satın alma yöneticisi satın alma yaptığı kategoriyle ilgili global piyasaları yakından takip etmeli” diye konuşuyor.

Vestel Elektronik Merkezi Satın Alma Direktörü Ender Yüksel, iyi bir satın alma yöneticisi olmak için gerekli temel özellikleri şöyle ifade ediyor: “Liderlik, strateji yeteneği, analitik düşünce, güvenilir olma, sonuç odaklılık ve yenilikçilik.”

TEB Tedarik Yönetimi Direktörü Arda Polat ise “Benimsediğimiz değerler arasında güvenilirlik, şeffaflık, saygınlık, müşteri odaklılık ve çözüm üretmek yer alıyor. Ayrıca, iyi bir satın alma yöneticisinin tedarikçi seçiminde adil ve tarafsız olması, bilgi güvenliğine uyması ve menfaat çatışmasını iyi yönetmesi de gerekiyor” diye konuşuyor.