Tüm Zamanların En Çok Talep Gören Meslekleri
FORBES’un 2013 sayısında da bu trend aynen devam ediyordu. Üstelik yanma kıpırtıları görülmeye başlayan hayat tarzına yönelik işler eklenmişti. Kısmi bir refah artışının etkisiyle insanların daha çok kendine vakit ayırması kapsamında değerlendirilen yoga, SPA, pilates gibi eğitimleri veren işletmeler istihdam talebinde bulunuyordu. Bugüne kadar iş ilanı vermiyorlar mıydı? Elbette veriyorlardı ama bunu ilk kez kurumsal bir şekilde yapıyorlardı.
2013 yılı ise böyle değişimler sunmadı. Aksine geleneksel işlerin tekrar yükselişi gözlemleniyor. Özellikle de satış pozisyonlarının… Kariyer.Net Genel Müdürü Yusuf Azoz, 2008 – 2013 arasında tüm sektörlerden en çok talep edilen pozisyonlar içinde satış ve mühendislik ilanların giderek arttığını ifade ediyor. “Sıralamada diğer pozisyonlarla araları giderek açılıyor. Öyle ki bu mesleklere olan talep en yakındaki muhasebenin neredeyse üç katma denk” diyor.
2013’te satışla ilgili 29 bin 382 ilan yayınlandı. Ve bu alan tek başına toplam ilanların altıda birini oluşturdu. Satış temsilcisi, danışmanı ve müdürü pozisyonları 2008’den beri süren liderliklerini artırarak korumaya devam etti. Özellikle KOBİ’lerin personel ihtiyaçları incelendiğinde ilk sırada büyük farkla satış geliyor. Bunun arka planında kuşkusuz ‘satış’m her şirket için olmazsa olmaz bir unsur olduğu gerçeği var. Ve tabii ki hizmet ve ticaret sektörlerinin TÜİK verilerine göre 2008 ve 2009 hariç son dokuz yılda yüzde 8 ila 23 büyümesinin de etkisi göz ardı edilmemeli. “Örneğin mağazacılık” diyor Yusuf Azoz, “birbiri ardına açılan alışveriş merkezleriyle istihdam potansiyelini hızla artırıyor.” Bu artış mağazacılık özelinde 2013’te yüzde 99 oldu. Genel olarak ticaret alanındaki artış yüzde 78, hizmette ise yüzde 45…
Ticaret ve hizmet sektörleri talep yaratıyor ancak işgücü tarafında da satışa yönelik bir ilgi var. Güneş Aşık bunun nedenini Türkiye’nin genel olarak niteliksiz bir işgücüne sahip olmasıyla açıklıyor: “Bu çok açık bir sorun. Örneğin kadınların yüzde 60’ı en fazla sekiz yıllık eğitim almış durumda. Ancak finans hariç hizmetler sektörünün genelinde ciddi bir nitelik ihtiyacı gözetilmiyor. Dolayısıyla yüksek eğitim profiline ihtiyaç duyulacak işlerin yaratılmaması da anormal değil.” Tabii satışın kendine göre artıları var. Öncelikle müdürlük pozisyonlarına kadar gidebilecek kariyer fırsatları ve her koşulda iş garantisi vaat ediyor. “Üniversite eğitimi elbette önemli” diyor Azoz, “ancak başarılı bir kariyer inşa etmenin tek yolu değil. Özel sektörün içinde bulunduğu nitelikli personel sıkıntısı mesleki eğitimi ön plana çıkarıyor. Bu noktada satış pozisyonları adaylara bu gelişim imkanını sunuyor.” Gerçekten de birçok şirket, satış pozisyonlarında düşük yetkinliklere sahip adayları istihdam edip meslek içi eğitimler ve sertifika programlarıyla yetkinliklerini artırma yoluna gidiyor. Başak Tecer Eğitim Danışmanlık’m kurucusu Başak Tecer de Boyner, Beymen gibi bir şirketlerde satış elemanı olarak işe başlayanların eğitimlerle yetkinliklerinin geliştirildiğini, mağaza müdürlüğü ve daha ötesine giden bir kariyer planı sunulduğunu anlatıyor (detaylar için bkz syf 90).
TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi’nden (ETÜ) Prof. Serdar Sayan ise bu duruma başka bir bakış açısı getiriyor. “Gençler” diyor, “sanayide çalışmak istemiyor.” Sayan, 2010’dan bu yana Milli Eğitim Bakanlığı, TOBB, ETÜ ve İşkur ortaklığında yapılan “Uzmanlaşmış Meslek Edindirme Merkezleri”nin (UMEM) yürütücü ekibinde yer alıyor. Proje, adından anlaşılacağı üzere sanayiye ara eleman yetiştirmeyi hedefliyor. İşleyişi ise gayet iyi tasarlanmış: İllerin sanayi odalarına üyelerinin hangi alanda çalışana ihtiyacı olduğu sorulup ona göre kurslar açılıyor; kursiyerlere günlük 20 lira harçlık veriliyor ve sağlık sigortası yapılıyor. Sayan, “bir taşla iki kuş vurmak olarak tanımlıyor” projeyi ancak buna rağmen başarısız olduklarını söylüyor. “Kurslar açıldı ve katılım çok az oldu. Lokal bazda reklamlar yaptık hatta kahvelerde okey tahtalarına bile ilan verdik ama olmadı” diyor. Nedenini araştırdıklarında ulaştıkları sonuç gerçekten şaşırtıcı olmuş: “Kirin, pasın içinde çalışmak istemiyorlar” diyor Sayan, “Bu aslında milli gelirin 10 bin dolar bandını aştığı çoğu ülkenin bir sorunu. Türkiye de benzer bir dönemden geçiyor. Talebin yetersizliği nedeniyle geçen yıldan itibaren programa hizmet sektörünü de eklemişler. Sayan, “Sanıyorum biraz daha hareketlenme göreceğiz” diyor.
Satışın neden ilk sırada olduğunu bu anekdot gayet iyi açıklıyor. Diğer popüler meslekler ise her zaman olduğu gibi mühendislik ve muhasebe. Mimarlık, yönetici asistanlığı ve çağrı merkezi çalışanları da genel tablonun üst sıralarında kendine yer buluyor. Meslek özelinde bu sene tam bin 54 adet ‘ilk kez yayımlanan’ pozisyon vardı. Sayısının bu kadar yüksek olmasında şirketlerin unvan tanımlarını “kendilerine göre” yapmaları.
Bu listede en dikkat çekici meslek olarak iç denetim ve uygulama geliştiriciler öne çıkıyor. İç denetim özellikle yeni Türk Ticaret Kanunu’nun rüzgarında Türkiye İç Denetim Enstitüsü’nün çabalarıyla şirketlerin gündemine girdi. Son dönemde de kredi arayan KOBİ’lerin ihtiyaç duyduğu bir hizmet haline geldi. Uygulama geliştiriciler ise mobil iletişimdeki büyümenin bir yansıması. Gartner verilerine göre dünya genelinde 2013’te 102 milyar aplikasyon indirildi ve bunlar 26 milyar dolarlık bir ciro yarattı.
Geçmiş senelere göre oransal olarak en yüksek artış yaşayan mesleklerin tepesinde tasarım var. Türkiye’nin büyük şirketlerinin 2000’lerin başındaki inovasyon ve teknoloji odaklı dönüşümüne 2010 sonrasında, tasarımı merkeze alan bir yaklaşım eklendi. Bunun habercisi Arçelik’in Çe-liknaz’ıydı. Üç senelik bir emekleme döneminin ardından tasarım hızla şirketlerin stratejik iş süreçlerinden biri haline geliyor. Bunun yansıması tasarımcı istihdamında yüzde 7.700’lük artış. Bu yüksek bir oran ancak sayı itibarıyla açılan pozisyon sayısı sadece 78. Hele ki üniversitelerin tasarım bölümlerinden bugüne kadar 6 bine yakın kişi mezun olduğu düşünüldüğünde…
Genel itibarıyla tüm mesleklere olan talebi sürükleyen şey ise her zamanki lokomotif sektörler -yapı ve tekstil. Bu iki alanda toplam 40 bini aşkın ilan verildi. Yüzde 7’lik artışla bilişim ve yüzde 16’lık artışla üretim de 2013’ün sonlarına doğru rekor kırarak önemli yükselişler kaydetti.
Bu sektörleri sırasıyla sağlık, hizmet, ticaret, turizm, otomotiv ve elektrik – elektronik takip etti. Buna karşılık tarım ve otomotivdeki geçmiş senelerdeki küçülme bu sene ilk kez eksiye döndü. Enerji ve eğitim de benzer bir süreç geçiriyor.
Tabii sektörler bazında dikkat çekici hareketlenmeler de var. Örneğin denizcilik sektörü yüzde 31 ile en çok büyüyen üçüncü alan oldu. Onu yüzde 30 ile taşımacılık, yüzde 24 ile danışmanlık izledi. Ama kuşkusuz bu senenin oransal olarak en fazla artış gösteren sektörü yeşil (çevre) -yüzde 7.967. “Yeşil yaka” tanımına giren ağaç işleri mühendisi, çevre görevlisi, tehlikeli atık yöneticisi ve çevre müdürü bu alanın beslediği meslekler olarak öne çıkıyor. Son iki yılın yeni iş yaratan alanları sosyal medya ve e-ticaret ise 2012’deki rüzgarım geride bırakmış görünüyor. Talep sınırlı, yükseliş stabil. Bunun temel nedeni 2012’de yeni kurulan İnternet girişimlerinin henüz belli bir ölçeği yakalayamamış olması. Ayakta kalan yatırımların akıbetinin 2015 gibi görülecek olması bu alandaki istihdamı da belirleyecek.
2013 istihdam açısından işsizliğin kendini gösterdiği ve geleneksel mesleklerin tekrar ilgiyi üzerine topladığı bir yıl oldu. 2014 beklentileri de farklı değil. Ancak insan kaynakları departmanlarının politikaları açısından 2014 ve sonrası çok fazla değişim öngörüyor: 2013’te Kariyer.Net’e yapılan başvuruların yüzde 28’i mobilden geldi. İkinci değişim ise Facebook’un İnternet’teki birçok uygulamaya yaptığı gibi iş aramanın da alternatifi olarak yükselmesi. Yusuf Azoz, “Şirketlerin işe alma süreçlerini yönetebilecekleri bir uygulamayı Facebook üzerinde açtık çünkü artık talep oradan geliyor” diyor.
