Bu işareti alan ürünler her yerde yok satıyor

Prof. Dr. Habip ASAN / Türk Patent ve Marka Kurumu Başkanı
“Başvurularda rekor artış yaşandı”

Covid-19 döneminde Türk Patent ve Marka Kurumu faaliyetlerine kesintisiz olarak devam etti. Kurumun elektronik bir başvuru sistemine sahip olması ve tüm işlemlerin buradan yapılabilmesi nedeniyle hizmetleri kesintiye uğramadı. Aksine son altı ayda rekor sayıda artış yaşanarak, 230 coğrafi işaret başvurusu yapıldı, 61 coğrafi işaretli ürün tescili gerçekleşti. Coğrafi işaret ve geleneksel ürün adlarının tescili, denetimi ve turizm değerine dönüştürülmeleri amacıyla özellikle kalkınma ajansları tarafından mali destekler veriliyor. Ayrıca coğrafi işaretli ürünlerin pazara tanıtılması konusunda büyük destek sağlayan zirveler ve fuarlar ticaret ve sanayi odaları tarafından düzenleniyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı ise coğrafi işaretli ürünlerin yurtdışında tanıtımı ile ilgili çalışmalar yapıyor. AB Komisyonu tarafından yürütülen ‘Enjoy It’s From Europe’ projesi kapsamında 1 milyon euro bütçe ile AB’de coğrafi işaretli ürünlerin Japonya ve Kanada’da tanıtılmasını hedefleniyor.

Özer MATLI / Bursa Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı, TOBB Yönetim Kurulu Üyesi
“Hedef 20 milyar dolar gelir”

Avrupa Birliği, coğrafi işaretlerden yıllık 75 milyar dolarlık bir katma değer sağlıyor. İtalya, Fransa, İspanya gibi ülkeler sadece coğrafi işaretli ürünleri sayesinde her yıl milyarlarca euro kazanç elde ederken, biz de bu durum maalesef henüz istenilen seviyeye ulaşamadı. Son bir yıldır coğrafi işaretli ürünler konusunda yürütülen çeşitli tanıtım faaliyetleri, farkındalık çalışmaları ve kurumlarımızca konunun daha çok sahiplenilerek gündemde tutulması toplumda farkındalığın artmasını sağladı. Hedefimiz, coğrafi işaret alabilecek iki bin 500 potansiyel ürünü bulunan Türkiye’nin, dünya coğrafi işaret pazarından en az yüzde 10 oranında pay alarak, 20 milyar dolarlık gelir elde etmesine katkı sağlamak.

İbrahim BURKAY / Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı
“Ürünlerimizin değerini bilmeliyiz”

Ülkemizde coğrafi işaret konusu Avrupa’ya nazaran yeni. Avrupa’daki ülkeler bu işe 100 yılı aşkın bir süre önce başladı. Bunu yöresel kalkınma sistemi olarak uyguluyorlar. Türkiye’nin coğrafi işaretler konusunda farkındalığı her geçen gün artıyor. Oda ve Borsalar da coğrafi işaretlerin denetimi, tanıtımı ve pazarlanması konusunda etkin çalışma yaparak, bu toprakların sahip olduğu zenginlik olan coğrafi işaretleri yaşatıyor. Bu coğrafyada çıkan ürünlerin değerini bilmek zorundayız, bu noktada coğrafi işaret ve geleneksel ürün adları, perakende zincir mağazalar için de çok önemli fırsatlar içeriyor. Bunu en iyi şekilde kullanmalıyız.

İbrahim Halil PELTEK / Şanlıurfa Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı
“AB’ye başvuru çalışmalarımız sürüyor”

Pandemi döneminde yöresel ürünlerin tüketimi istenen düzeyde olmadı. Ancak, evlerde tüketimi için tedarik çerçevesinde herhangi bir ciddi olumsuzluk yaşanmadı. Gıda ağırlıklı yöresel ürünlerimiz toptan ve perakende mağaza zincirlerinde, restoran, konukevi, lokanta ve otel mutfaklarında kolaylıkla yer bulabiliyor. Yöresel ürünler bakımından zengin olan ilimizde, AB’ye coğrafi işaret olarak tescil edilmek üzere bazı ürünlerimiz için çalışma sürecimiz devam ediyor. Malatya Kayısısı, Antep Baklavası, Aydın İnciri ve Aydın Kestanesi’nin tescil edilmesi diğer ürünlerimiz için teşvik edici.

Mehmet KAYA / Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı
“60 civarında başvurumuz olacak”

Diyarbakır, coğrafi işaretli ürünler bakımından oldukça zengin. Bu potansiyeli harekete geçirmek için ilgili tüm kurumlar ve özel sektör temsilcileri katılımı ile bir kurul kurduk. Literatür araştırmaları yanında saha araştırmaları yapılarak bu yönde ciddi bir veri toplayarak başvuru süreçlerini başlattık.

Yeni ürünler için çalışmalarımız devam ediyor. Son iki ayda 19 müracaat yaptık. Yılsonuna kadar 60 civarında başvurumuz olacak. 2021’de ise bu ürünlerin ticarileşmesi için bir planlama yaparak ürünlerimizi ulusal ve uluslararası pazarlara sunmayı hedefliyoruz. Ticarileşmesi hızlı ve kolay olan ürünlerimiz üzerinden AB nezdinde başvurularımız olacak.

Türker ATEŞ / Bolu Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı
“Bu konuda seferberlik yürütüyoruz”

Bolu yöresel ürün zenginliği açısından Türkiye’de öne çıkan illerden biri. 2016’dan beri bu konuda adeta bir seferberlik yürütüyoruz. Her kurum ve ilçe kendi ürünlerini sahipleniyor. İl olarak tescilli ürün sayımız sekize yükseldi. Oda Meclisimiz bünyesinde tesis ettiğimiz Coğrafi İşaretler ve Yöresel Markalaşma Komisyonumuz aracılığıyla bu çalışmalarımızı koordine ediyoruz. Eylül itibarıyla oda olarak dört adet tescilli ürünümüz var.

Bunlar Bolu Kıbrısçık Pirinci, Bolu Keşi, Bolu Patatesli Ekmeği ve Bolu Fındık Şekeri. 10 ürünümüzün tescil süreci devam ediyor, dört ürünümüz ise şu anda ilanda ve tescil için sürenin dolmasını bekliyor.

Hayrettin GÜNGÖR / Kahramanmaraş Büyükşehir Belediye Başkanı
“24 yeni başvuru için hazırlık yapıyoruz”

Büyükşehir Belediyesi olarak şehrimizin sahip olduğu Coğrafi İşaret potansiyeline katkı sağlamak için çalışmalar gerçekleştiriyoruz. Üniversitemiz ve paydaşlarımız işbirliği ile bugüne kadar Maraş Dondurması, Maraş Burma Bileziği, Kahramanmaraş Hartlap Bıçağı, Kahramanmaraş Oyma Çeyiz Sandığı, Kahramanmaraş Yemenisi, Maraş File Nakışı, Maraş İşi-Maraş Sim Sırma, Andırın Tirşiği, Çağlayancerit Cevizi, Maraş Çöreği, Maraş Sumak Ekşisi Akıtı ve Maraş Tarhanası olmak üzere 12 ürünün tescilini aldık. Yeni bir ürünümüz olan Maraş Fıstık Ezmesi’nde kurul incelemesi devam ediyor. AB nezdinde üç başvurumuz oldu. Bunlar Maraş Çöreği, Maraş Tarhanası ve Çağlayancerit Cevizi. 24 yeni başvuru için hazırlıklarımızı yapıyoruz.

Gürsel BARAN / Ankara Ticaret Odası [ATO] Yönetim Kurulu Başkanı
“Katma değer ve istihdam oluşturuyor”

Coğrafi İşaret, üreticiyi ve tüketiciyi koruyan, ürünün kalitesini artıran ve üründe standartlaşmayı mümkün hale getiren, pazarda bilgi kirliliğinin giderilmesinde rol oynayan, küçük piyasalara ulaşmayı sağlayarak ticareti geliştiren önemli bir araç. Katma değer ve istihdam oluşturuyor, üretici gelirlerini yükseltiyor, kırsal nüfusu yerinde tutuyor, tarımsal üretimin çeşitliliğini teşvik ediyor ve özgün ürünlerin gelişmesini sağlıyor. Oda olarak Ankara Döneri, Ankara Simidi, Ankara Tavası ve Ankara Erkeç Pastırması için coğrafi işaret tescili aldık. Ankara Tiftiği ve Ankara Balı, Ankara Çamlıdere Höşmerim Tatlısı için de coğrafi işaret başvurumuzu yaptık. Şu anda Ankara’da 28 ürün için çeşitli kurum kuruluşların başvurusu var. Polatlı Kimyonu ve Ankara Taşı da tescil alabilecek ürünlerimiz arasında.

Mehmet AKINCI / Gaziantep Ticaret Borsası (GTB] Yönetim Kurulu Başkanı
“Lezzetlerimizi coğrafi işaretle taçlandırıyoruz”

UNESCO Gastronomi kenti Gaziantep’in binlerce yıllık köklü bir geçmişe sahip geleneksel lezzetlerini coğrafi işaretle koruma altına alarak, ticari piyasalarda katma değer kazandırmayı amaçlıyoruz. Coğrafi işaret tescil çalışmalarını 2017’den bu yana sürdürüyoruz. Bulunduğu şehir adına en fazla coğrafi işaret tescil belgesi alan ticaret borsalarından biriyiz. Gaziantep adına kayıtlı 29 tescilli ürünün 14’ünün coğrafi işaret tescilini borsa olarak biz aldık. Bunlar Antep Tırnaklı Pidesi, Gaziantep Lahmacunu, Antep Fıstık Ezmesi, Antep Firiği, Antep Bulguru, Antep Köy Kahkesi, Antep Peyniri, Antep Muskası, Antep Kuruluk Patlıcanı, Antep Kurabiyesi, Antep Meyan Şerbeti, Antep Oğuzeli Narı, Antep Pekmezi ve Antep Urmu Dut Şurubu. Dokuz farklı ürünümüz için de Türk Patent ve Marka Kurumu’na başvurularımızı yaptık. Ayrıca Gaziantep’in baklavadan sonra ikinci AB tescilli ürünü olacak olan Antep Lahmacunu için de AB’ye tescil başvurumuzu tamamladık.

Prof. Dr. Yavuz TEKELİOGLU / Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretler Türkiye Araştırma Ağı (YÜciTA) Başkanı
“Türkiye Coğrafi İşaretler Enstitüsü mutlaka kurulmalı”

Türkiye’de coğrafi işaretlere olan ilgi tescillerde yoğunlaşıyor. Kuruluşlar tescil aldıktan sonra coğrafi işaretlere ilgisini kaybediyor. Yönetişim uygulanmıyor. Denetimlerde de sorunlar yaşanıyor. Bu nedenle coğrafi işaret tescili alınması, beklenen katma değeri yaratmıyor. Dünyanın her yanında tescille ürünün fiyatı hemen artarken Türkiye’de tam tersi yaşanabiliyor. Örneğin dünya kuru kayısı piyasasına hakim coğrafi işaretimiz Malatya kayısısının fiyatı, AB tescilinin ardından yüzde 35 düşmüştü. Bir diğer sorun alanı, tescil alan kuruluşların büyük bir kısmını odalar, borsalar, belediyeler ve valiliklerin oluşturması. Hızlıca, üreticiler, sisteme entegre edilmeli. Bu arada çok tescil de coğrafi işaretleri öldürür.

Tüketiciler henüz coğrafi işaretleri tanımıyor. YÜciTA olarak amacımız, coğrafi işaretler konusunda kamuoyunda farkındalık yaratmak ve ülkemizde ideal bir coğrafi işaretler sisteminin kurulabilmesi için çaba harcamak.

Türkiye’nin coğrafi işaretlerle ilgili potansiyeli çok yüksek. Değerlerimizi kayıt altına alacak, koruyacak, geliştirip gelecek nesillere aktaracak sağlıklı bir sisteme ihtiyaç var. Bu nedenle ‘Türkiye Coğrafi İşaretler Enstitüsü’ mutlaka kurulmalı.

Derya KILIÇ / Adres Patent Pazarlama Müdürü
“Daha fazla duyarlı olmalıyız”

Coğrafi işaret ve geleneksel ürün adı tescili tek bir üreticinin haklarını değil, tescil belgesindeki şartlara uygun üretim yapan ve pazarlayan herkesin haklarını korur. Bu nedenle başvuruyu yapacak hak sahibi, üretici grupları, kamu yararına çalışan dernekler, vakıflar, kooperatifler veya ürünün tek üreticisi olduğunu ispat etmesi şartı ile üreticisi olmalı. Başvuru yapan kurum coğrafi işaret tescil işlemlerini yürütür, denetim işlemlerinde görev alır ve ürünün katma değer kazanmasını sağlar. Bu nedenle coğrafi işaret başvuru sahibinin ürünü tanıyan, üreten ve pazarlamasını yapan üretici birliklerinin veya kooperatiflerin olmasını şiddetle tavsiye ediyoruz.

Coğrafi işaretler korumasının diğer sınai mülkiyet haklarından farkı, tescilde belirtilen ve sicilde kayıt altına alınan şartlara uygun üretim yapan herkesi korumasıdır. Bununla birlikte coğrafi işaretlerin ciddi anlamda kırsal kalkınma aracı olması, hem üreticiyi hem de tüketiciyi teşvik etmesi göz ardı edilmemeli.

Deniz ALKAÇ / Metro Türkiye Satın Almadan Sorumlu Yönetim Kurulu Üyesi
“İşin mutfağındayız”

Türk mutfağının engin potansiyelinin önemli değerlerinden biri olarak gördüğümüz coğrafi işaretli ürünleri sadece bir ürün olarak görmüyor, bu ürünlere raflarımızda yer vermekten çok daha fazlasını yapıyoruz. Bu amaçla yerel üreticileri ve kooperatifleri kalkındırıyor, yerel ve yöresel lezzetlerin korunmasına ve tanıtılmasına öncülük ediyoruz. Tohumundan kalite sertifikasyonuna, paketleme sürecinden çiftçinin eğitimine kadar birçok alanda yatırım yapıyor, paydaşlarımızla çift yönlü iletişim halinde ‘işin mutfağında yer alarak’ Coğrafi İşaretli ürünler için çalışmalar yapıyoruz. Raflarımızda bugün Aydın incirinden Diyarbakır karpuzuna, Taşköprü sarımsağından Finike portakalına ve Kapıdağ mor soğanına kadar 160’ın üzerinde coğrafi işaret tesciline sahip ve aday ürün yer alıyor. İlk kez reyonlarımızda yer verdiğimiz ve reklam çalışmalarımızla desteklediğimiz Aydın kestanesi de Avrupa Birliği’nden coğrafi işaret tescili aldı. Böylelikle AB’de tescil alan coğrafi işaret sayımız dörde yükseldi. Kırklareli Kıvırcık Kuzu Eti, Ayvalık ve Edremit Zeytinyağı, Karadeniz Hamsisi ve Boğaz Lüferinin de tescillenmesi için çalışmalarımız devam ediyor.

HÜLYA GENÇ SERTKAYA