Nasıl Hakem Olunur?

TÜRKİYE FUTBOL FEDERASYONU

Futbol hakeminin ek işe ihtiyacı yok

Küçük yaşlarda futbol oynamaya başlayan ve 16 yaşındayken babasının desteği üzerine Kütahya’da açılan hakemlik kursuna katılarak camiaya adım atan Türkiye Futbol Federasyonu Süper Lig Hakemi Halis Özkahya’nın mesleği en büyük tutkusu haline gelmiş. Yılda ortalama 25 üst düzey müsabakayı yöneten Özkahya, bu sayının her sezon değiştiğini söylüyor. Türkiye’de futbol popülaritesi en yüksek branş ve bu yüzden hakemlik mesleği de aynı oranda ilgi görüyor. Sektörün her geçen gün büyümesi, hakemlikte de daha fazla ihtiyacın doğmasına sebep oluyor.

Bir futbol müsabakası, bir hakem, iki yardımcı hakem ve dördüncü hakem olmak üzere toplamda dört hakem ile yönetiliyor. Diğer branşlarda hakemlik genellikle hobi olarak yapılırken, futbol branşında bu durum farklılık gösteriyor. Özkahya, “İlk yapmış olduğumuz ‘Profesyonel Hakemlik’ sözleşmesinde, başka bir meslek icra edemiyorduk fakat son yapılan sözleşmeye göre, başka bir meslek için herhangi bir kısıtlama bulunmuyor. Federasyonumuz ile imzalanan ‘Profesyonel Hakemlik’ sözleşmesi ile elde edilen kazanç ile ek iş yapılmasına gerek olmazken, alt ligler için aynı durum maalesef söz konusu değil” diyor.

Branş aday hakemlikle başlayıp sırayla, il hakemliği, bölgesel hakemlik, C klasman hakemliği, B klasman hakemliği, A klasman hakemliği, süper lig hakemliği, FIFA hakemliği olarak devam ediyor.

Futbol hakemi olabilmek için öncelikle bu branşı sevmek ve her sporda olduğu gibi gelişmeleri yakından takip etmek gerekiyor. Fiziksel ve mental manada yeterli altyapıya sahip olmak, baskılardan etkilenmeyen, inisiyatif alabilen, cesur ve en önemlisi her durumda adil olabilmek olmazsa olmaz özellikler olarak sıralanıyor. Bunlar dışında, en üst düzeyde görev alabilmek için yabancı dil, kuvvetli iletişim becerileri ve gelişime açık olabilmek de önemli kriterler. Ayrıca federasyonun açtığı eğitimleri ve kursları takip ederek sınavlarda başarılı olmak gerekiyor.

TÜRKİYE VOLEYBOL FEDERASYONU

Ücretler düşük, ödemeler zamansız

Mesleğe 1989 yılında İstanbul’da aday hakemliği A klasmanı ile başlayan ve şu anda görevine Türkiye Voleybol Federasyonu’nda il hakemi olarak devam eden Erdal Fındık, yıl içerisinde yapılan müsabakaların 200-250’sinde görev alıyor. Federasyon tarafından İstanbul’da 2016-2017 sezonunda Efeler, Sultanlar, 1. Lig, 2. Lig, Altyapı, Okul ve Özel Maç kategorileri altında toplam 9300 maç oynanmış. Branşta yeterli hakem sayısının olduğunu söyleyen Fındık, Efeler ve Sultanlar müsabakalarında sekiz hakem, diğer müsabakalarda ise altı hakemin bulunması gerektiğini belirtiyor.

Ücretler ise yapılan maçlara göre değişiyor. İl maçlarında 22 ila 35 TL arası, federasyon maçlarında ise 35 ila 320 TL arasında oluyor. Fındık, bu işin meslek değil hobi olarak yapılması gerektiğini, Türkiye’de diğer branşlara göre en üst seviyedeki hakemlerin voleybol camiasında olduğunu belirtiyor.

TÜRKİYE ATLETİZİM FEDERASYONU

Şampiyonalarda 120-150 hakem görev alıyor

Atletizm branşında faal sporculuk kariyerini sonlandırdıktan sonra hakemliğe başlayan Türkiye Atletizm Federasyonu Merkez Hakem Kurulu Başkanı Mustafa Akyavaş, 19 yıldır aktif olarak atletizm hakemlik camiası içinde bulunuyor. Uzun yıllar İstanbul Atletizm İl Temsilcisi Yardımcılığı ve Hakem Kurulu Üyeliği görevlerinde de bulunmuş. Branşta 2017 yılı itibari ile Türkiye’de yaklaşık 3 bin 900 faal hakem görev yapıyor. Atletizm branşında hakem açığı bulunmuyor.

Hakem görevlendirmeleri yarışmanın niteliğine göre değişiyor diyen Akyavaş, “Kros yarışmalarını en az 40 hakem ile yaparken, pistte düzenleyeceğiniz bir atletizm şampiyonasında bu sayı 60 hakemden az olmamalı” diyor. Eğer uluslararası düzeyde bir yarışma yapılıyorsa hakem sayısı 120-150’ye kadar ulaşabiliyor. Örneğin, 2012 yılında İstanbul’da düzenlenen Dünya Salon Atletizm Şampiyonası’nda 120 hakem yer almış. Federasyonun yıl içinde yaklaşık 160-200 faaliyeti oluyor. Akyavaş, “İller yerel anlamda ne kadar fazla faaliyet yaparsa, hakemlerin becerileri ve bilgileri de o oranda gelişir” diyor.

Her branşta olduğu gibi atletizmde de hakemlik hobi olarak icra ediliyor. Atletizm kış ve yaz iklim koşullarının tamamının yaşandığı açık havada yapılan bir branş. Bazen çok yağmur altında kalır, bazen aşırı sıcaklarda da koşturursunuz. Bu branşı sevmeden hakemlik yapmaya çalışırsanız bir süre sonra külfet olmaya başlar, başarılı da olamazsınız.

Atletizm hakemi olabilmek için ilk adım federasyonun sitesinde yayınlanan kursları takip etmek, yazılı, sözlü ve uygulamalı sınavlardan başarılı olmak gerekiyor. Ardından il hakemi olarak tescil edilip, beş yıl bekleme süresini tamamladıktan sonra bağlı olduğunuz il hakem kurulunun da görüş ve önerileri doğrultusunda ulusal hakemliğe terfi teklifi ediliyor. Ulusal hakem olabilmek içinde sınava tabii tutuluyor ve başarılı olunursa lider ve başhakem olarak göreve devam ediliyor. Bu kategoride de beş yıl görevde kaldıktan sonra, uluslararası hakem olabilmek için tekrar sınava giriliyor.

TÜRKİYE YÜZME FEDERASYONU

En fazia madalya kazandıran branş

Yüzme sporuna duyduğu ilgiyi 1996 yılında hakemlik ile devam ettiren Hami Okutan, şu anda görevini Türkiye Yüzme Federasyonu FINA uluslararası hakemi olarak sürdürüyor. Yılda ortalama 40-50 müsabakada görev alan Okutan, federasyonda hakem açığının olduğunun altını çiziyor.

Hakemliğin özveri istediğini ve diğer branş hakemlerinde olduğu gibi bitiş süresinin bilinmemesinden dolayı, sabah ve akşam seansı olarak sekiz saatten fazla sürebileceğini dile getiren Okutan, bu işe hevesle başlayıp, uzun süre çalışmalar nedeniyle hemen pes eden aday hakemlerin çok olduğunu belirtiyor.

Branşta hakem açığı illere göre değişirken, İstanbul, yüzme hakemi açığı en fazla olan illerden biri. Bir yüzme müsabakasında ortalama 30-35 hakeme ihtiyaç duyulurken, bu yarışa ve şartlara göre değişiklik gösterebiliyor. Amatör sporlarda hakemliğin hobi olarak yapıldığını söyleyen Okutan, branşta alınan ücretlerin devlet memuru katsayısına göre belirlendiğini ve bu da sadece yarışlarda yapılan masrafları karşılamaya denk geldiğini belirtiyor. Bu nedenle hakemliğin ek işten ziyade hobi olarak yapılması kanaatinde. Kademelere ayrılan yüzme hakemlerinin aldığı ücretler arasında çok büyük farklar bulunmuyor. Braşm aday, il, ulusal ve uluslararası (FINA) hakem kademeleri bulunuyor.

Yüzme hakemi olabilmek için, ilk adım federasyonun sitesinde yayınlanan kursları takip etmek ve eğitimlere katılmak gerekiyor. Eğitimin sonunda yapılan sözlü ve yazılı sınavda başarı ile geçtikten sonra, federasyonun yaptığı toplantılara katılmak şart.

TÜRKİYE SUALTI SPORLARI FEDERASYONU

Dokuz farklı branşa sahip

1993 yılından bu yana sualtı camiasında bulunan ve şu anda görevine Türkiye Sualtı Federasyonu il hakemi olarak devam eden Deniz Erki, sporu ve sualtını sevdiğini belirtiyor. Federasyona bağlı olarak yılda dokuz dalda toplam 20-25 arası müsabaka gerçekleştiriliyor. Hakemliği ek iş ya da meslek olarak görmediğini dile getiren Erki, diğer branşlarda olduğu gibi sualtı sporlarında hakemliğin hobi amaçlı yapılabileceğini belirtiyor. Federasyonun şu an için hakem açığı bulunmuyor. Branşın aday, il, ulusal ve uluslararası hakem kademeleri bulunuyor.

Sualtı sporlarında hakem olabilmek için, branştaki yenilikleri ve gelişmeleri takip etmek ve fiziksel kondisyonun iyi durumda olması gerekiyor. Federasyon tarafından açılan kursları takip ederek eğitimlere katılmak ve sonunda yapılan sınavda başarılı olmak da şart.

TÜRKİYE BİSİKLET FEDERASYONU

Ücret konaklama ve giderleri ancak karşılıyor

Hakemlik kariyerine 2003 yılında Konya’da başlayan ve şu anda ulusal hakem olmasına rağmen altı aydır Türkiye Bisiklet Federasyonu Merkez Hakem Kurulu As Başkanı olan Ali Badak, bisiklet sporuyla 1982 yılında tanışmış. Uzun yıllar kulüp ve milli takımlarda yarışmış; ardından bu alandaki hakem açığını görerek kariyerine hakem olarak devam etmiş. Bir bisiklet müsabakasında toplamda 12 hakem görev alıyor.

Müsabaka sayısının çok olduğu bazı şampiyonalarda bu sayı farklılık gösterebiliyor. 2017 yılı içerisinde yoğun faaliyet programı olan federasyonun geçmiş yıllarda 12 olan müsabaka sayısı, başkan Erol Küçükbakırcı’nm katkısı ile 45’e yükselmiş.

Badak, “Bisiklet hakemliği, gelir getiren ek olarak yapılabilecek bir iş değildir. Spor Genel Müdürlüğü’nün belirlemiş olduğu seans ücretlerinin dışında ek bir ücreti bulunmuyor. Bisiklet sporunda hakem sayısı şu anda istenilen seviyede. Branşın aday, il, ulusal, elit ve UCI hakem kademeleri bulunuyor. Hakemlerin müsabaka başına aldıkları rakam ise, aday hakemde 45 TL, il hakeminde 48.03 TL, ulusal hakemde 52.83 TL, elit ve UCI hakemlerinin ise Uluslararası Bisiklet Birliği (UCI) tarafından belirleniyor. Bisiklet hakemi olabilmek için, federasyonun, sitesinde yayınladığı kursları takip etmek ve belirlenen tarihli eğitimleri kaçırmamak gerekiyor. Yapılan sınav sonucunda başarılı olan hakemler, aday hakemi olarak göreve başlayabiliyor.