Nasıl Hakem Olunur?

TÜRKİYE KANO FEDERASYONU

Yıl içerisinde yapılan faaliyetler yeterli değil

1994 yılında Kürek Federasyonu’na bağlanan kano branşı 2002 yılında ayrılarak Kano ve Rafting Federasyonu olarak kuruldu. 2003 yılında müsabakalarda görev alacak hakemlerin belirlenmesi adına Ankara’da düzenlenen hakem seminerine katılarak aday hakemi olarak göreve başlayan Gebze Halk Eğitimi Merkezi Müdür Yardımcısı Fatih Demirci, 2013 yılında Romanya’nın Bascov kentinde düzenlenen seminere katılarak uluslararası hakem olarak görevini sürdürmüş ve şu anda Türkiye Kano Federasyonu’nda Merkez Hakem Kumlu üyesi olarak görevini sürdürüyor. Yılda 18-20 arasında müsabakada görev alan Demirci, yurtiçinde durgun su kano, deniz kanosu ve dragon bot gibi farklı branşlarda 10-15, yurtdışmda Avrupa ve Dünya Şampiyonaları’nda 2-3 müsabakada görev alıyor. Demirci, “Camiamız çok büyük bir kitle olmadığı için herkes birbirini tanır. Camianın gelişiminin bir parçası olmak beni çok mutlu etti ve burası ikinci ailem gibi oldu” diyerek mesleğine bağlılığım dile getiriyor. Mesleğin profesyonel bir is olarak düşünülmemesi gerektiğine dikkat çekiyor ve faaliyetlerin az olmasından dolayı hobi olarak yapılmasının zorunlu olduğunun altım çiziyor.

Özel ve resmi olarak yılda toplam 15-20 arasında müsabaka düzenlenen branşta, hakem sayısı katılımcı sayısına ve müsabaka türüne göre değişiyor. En düşük katılımlı müsabakada en az altı hakem görev alırken, Türkiye Şampiyonası gibi büyük müsabakalarda bu sayı 20’nin üzerine çıkabiliyor. Alman seans ücretleri ise uluslararası bir hakem için 57 TL iken, aday hakem için 43 TL. Kano müsabakalarında bir günde genelde iki seans ücreti ödenirken, bu fiyata yemek ve kalınacak yer ücreti dahil ediliyor.

Kano hakemi olabilmek için açılacak aday hakem seminerine katılmak ve sınavlarda başarılı olmak gerekiyor. Zamanla bölge hakemi ve ulusal hakem olunabiliyor. Her kademe ilerleyişi için belli bir zamanın geçmesi ve yine yapılan sınavlarda başarılı olma şartı var. Uluslararası federasyon ihtiyaç duyduğu zaman uluslararası hakem semineri düzenliyor ve ülkelerden aday hakemler teklif etmesini istiyor. Düzenlenen bu seminere katılıp başarılı olan hakemler uluslararası müsabakalarda görev alabiliyor.

TÜRKİYE GOLF FEDERASYONU

Yılda 50 müsabaka yapılıyor

Uzun yıllarca golf sporunu icra eden, sonrasında ise duyduğu ilgi sayesinde federasyonun düzenlediği kurslara katılarak hakem olan Ahmet Uluğ Atay, şu anda görevini Türkiye Golf Federasyonu Ulusal Hakemi olarak sürdürüyor. Golf hakemliğinin diğer branşlardan farklı olduğunu söyleyen Atay, federasyon tarafından düzenlenen yılda 50’ye yakın müsabakanın 25’inde görev alıyor. Oyuncu sayısına bağlı olarak hakem sayısının değişiklik gösterdiği branşta, amatör müsabakalarında 3-4, profesyonel müsabakalarda ise 6-7 hakem görev alıyor. Sadece Profesyonel Golfçüler Birliği (PGA), Avrupa Birliği ve Asian Tour bünyesinde az sayıda çalışan maaşlı hakem bulunuyor. Bunun dışında golf hakemliği Türkiye’de hobi olarak bu sporu seven kişiler tarafından yapılıyor. Bir golf hakeminin müsabaka başına aldığı rakam 100-200 TL arasında değişiyor. Branşta hakem açığı şu an için bulunmuyor diyen Atay, bu durumun sporcu sayısının artmasıyla değişebileceği kanaatinde.

Branşın il, ulusal ve uluslararası hakem kademeleri bulunuyor. Golf hakemi olabilmek için, ilk adım olarak federasyonun sitesinde yayınlanan kurslar takip edilmeli. İkinci adımda ise, federasyon tarafından verilen eğitime tabii tutularak, kuralların belirtildiği sınava girip başarıyla geçmek gerekiyor.

TÜRKİYE OKÇULUK FEDERASYONU

Açık hava şartlarına dayanıklı olmak şart

Uzun yıllardır okçuluk sporuna gönül veren ve 1982 yılından bu yana hakemlik yapan Orhan Şentürk, şu anda görevine Türkiye Okçuluk Federasyonu Samsun bölgesi hakemi olarak devam ediyor. Bir süre ok sporu ile ilgilenen ve kolunda yaşadığı sakatlıktan sonra branşa devam etmeyen Şentürk, branşı hakem olarak yapmaya karar vermiş ve 35 yıldır da aktif olarak müsabakalarda görev alıyor. Federasyon tarafından yapılan yarışmaların çoğunda görev alan Şentürk, müsabakalarda katılım sayısına göre 16-25 arasında hakem görevlendirildiğini belirtiyor.

Branşta hakem sayısı şimdilik yeterli seviyede. 2017 yılında vize işlemleri yaptırıp hakem gelişim seminerine katılan hakem sayısı ise 92. Her yıl yenilenen ücretler müsabaka başına federasyon tarafından hakemlere veriliyor. Verilen ücretleri yeterli bulan Şentürk, bu işin gönüllülük esasına dayanması gerektiğini ve maddi konuların ön plana çıkmaması gerektiğini savunuyor. Branşın aday, bölge, milli ve uluslararası hakem kademeleri bulunuyor. Okçuluk branşında hakem olabilmek için, açık ya da kapalı havada yapılan müsabakalarda hava şartlarına dayanıklı olmak gerekiyor. Dikkatli olmak, sürekli takip etmek, ezberlemek ve kararlı olmak hakemlerde aranan özelliklerden bazıları. Daha sonra federasyon tarafından açılan aday hakem kurslarını takip etmek gerekiyor. Yapılan sınavlarda başarılı olan adaylar yıl içerisinde aktif olarak görevlendiriliyor.

TÜRKİYE SATRANÇ FEDERASYONU

Yarışmalar çok uzun sürüyor

Göreve satranç sporcusu olarak başlayan, 1998 yılında ise bu serüvenini hakem olarak devam ettiren Doç. Dr. H. Güran Ünal, şu anda Türkiye Satranç Federasyonu’nda Merkez Hakem Kurulu Başkanı. Dünya Satranç Federasyonu Hakem Komisyonu üyesi de olan Ünal, aynı zamanda dünyanın 65 adet A Klasmanı Uluslararası Satranç Hakeminden ve 63 adet Uluslararası Satranç Hakemi eğitmenlerinden biri. Yurtdışmda ve Türkiye’de yılda 1-2 uluslararası yarışmada görev alan Ünal, “Satrançta büyük yarışmalar 10-15 gün sürdüğünden hakemlik görevi mesleki çalışmalarımızı zorlaştırıyor” diyor.

Federasyona bağlı her kademeden toplamda 9 bin satranç hakemi bulunuyor. Federasyonun her yıl yaptığı kurslarda her yıl yaklaşık 1000 hakem daha bünyeye katılıyor. Yılda yaklaşık 30-35 civarında müsabaka düzenlenirken, illerde yapılan resmi turnuvalarda ise bu sayı yıllık olarak 1500’ü buluyor. Yarışmanın düzeyine ve katılımcı sayısına göre yarışmalarda yaklaşık 15-20 masaya bir masa hakemi, başhakem ve başhakem yardımcısı görevlendiriliyor.

Satranç hakemlerinin kademesine göre ücretlerde de değişim gösteriyor. Ulusal yarışmalarda sırasıyla IA 120 TL, FA 110 TL, Ulusal 100 TL günlük ücret alıyor. Ortalama bir satranç maçı 5-6 saat sürdüğünden, çift maç olan günlerde maç öncesi ve sonrası hazırlığı ile birlikte çalışma saatleri 14-15 saati bulabiliyor. Branşın, il, ulusal, FİDE yani Dünya Satranç Federasyonu hakemi ve uluslararası hakem kademeleri bulunuyor. Türkiye’deki satranç hakemliği eğitiminin uzun soluklu ve kademeli olduğunu söyleyen Ünal, yükselebilmek için yarışmalarda olumlu hakemlik performansı gösterip, norm toplamak ve yeterli norma ulaştıktan sonra üst kademenin seminerine katılıp başarılı olmak gerektiği bilgisini veriyor.

Satranç hakemi olabilmek için, satranç oyun kurallarını bilmeniz aday hakem kursuna katılabilmek için yeterli. Federasyon tarafından açılan kursları takip etmek ve yapılan sınavda başarılı olmak gerekiyor.

TÜRKİYE HALK OYUNLARI FEDERASYONU

Yörelerin kültürünü iyi bilmek gerekiyor

Hakemlik kariyeri 1993 yılında başlayan ve şu anda Türkiye Halk Oyunları Federasyonu’nda Merkez Hakem Kurulu Başkanlığı yapan Ali Özçelik, yıllarca oyunculuk ve antrenörlük görevlerinde bulunmuş. Şu anda konumu gereği resmi müsabakalarda görev almıyor. Federasyonda yıl içerisinde kulüpler arası 81 il yarışması, 11 bölge yarışması, dört kategoride gerçekleşen minikler, yıldızlar, gençler, büyükler ve dört final yarışması düzenleniyor. Federasyon dışında diğer kurum ve kuruluşların yarışmaları ile bu sayı artıyor. Müsabakalarda görev alan hakemlerin sayısı ise yarışmanın büyüklüğüne göre değişiyor. Değerlendirme hakemi 5-11, yazı hakemi 1-2, süre hakemi bir, yardımcı hakem ise 1-2 adet arasında değişiklik gösteriyor.

Halk oyunları hakemliği branşında bir işi olmayıp, bu mesleği iş olarak görmesini doğru bulmadığını söyleyen Özçelik, bu mesleğin hobi ve kültürümüze hizmet olarak yapılması gerektiğinin altını çiziyor. Şu anda branşta hakem açığı bulunmuyor.

Hakemlerin aldıkları ücretler ise kademelere göre değişiklik gösteriyor. Aday değerlendirme hakemi 38.51 TL, aday başhakem 41.08 TL, il değerlendirme hakemi 43.65 TL, il başhakemi 46.22 TL, ulusal değerlendirme hakemi 48.77 TL, ulusal başhakem 51.35 TL ücret alıyor. Ücretler seans başına alınırken, bir müsabakada en fazla iki seans sürüyor. Branşın il, bölge ve ulusal hakem kademeleri bulunurken, ulusal hakemin içerisinde ise A, B, C klasmanı olarak ayrılıyor.

Halk oyunları hakemi olabilmek için, yörelere hakim olmak, yöre oyunlarını, giysilerini ve müziklerini iyi bilmek, sahne bilgisine sahip olmak, yarışma kurallarım ve talimatlarına hakim olmak gerekiyor. Her branşta olduğu gibi dürüstlük ve adalet çok önemli. Sonrasında federasyon tarafından açılan kursları takip etmek, eğitimler alındıktan sonra ise sınavda başarılı olmak gerekiyor.

AYŞEGÜL KÜÇÜKKURT