Sarımsak Üretimine Yatırım Yapılabilecek İller

Türkiyede sarımsak üretimi. Geçen yıllarda fiyatların 60 liraya dayanmasıyla üreticisini sevindiren sarımsak, bu kez arz-talep dengesi nedeniyle üretim fazlası verdi, fiyatlar düştü. Anavatanı Çin olan sarımsağın Türkiye’de de hatırı sayılır bir üretimi var. Normal sarımsaktan fermente yöntemiyle elde edilen siyah sarımsağın, sarımsak püresi ve ezmesi oldukça revaçta.

Beyaz altın: Sarımsak Üretimi

SON dönemde bir siyah sarımsaktır (Nijat Özön’e göre sarmısak) gidiyor. Birçok bakliyat hatta hububatta yaşandığı üzere sarımsakta da siyah makbul hale geldi. Doğal olarak bu da beraberinde küçümsenmeyecek bir ekonomi oluşturdu. Özellikle siyah sarımsak ezmesi ve püresini tüketiciler çok kullanmaya başladı. Sarımsağın uzun süre saklanabilmesi, ihracat şansı ve kullanım alanının geniş olması da pazarın hızlı büyümesinin etkenleri arasında. Üstelik Türkiye’de yetişen sarımsağın daha iri olması dünya pazarındaki tüketici açısından istenen bir etmen. Türkiye’nin sarımsak potansiyelini ve girişimciler için yatırım yapılabilecek illeri araştırdık.

Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü Müdürlüğümün (TEPGE) paylaştığı verilere göre dünya sarımsak ekim alanlarının yüzde 50,7’sini Çin, tek başına karşılıyor. Yüzde 21,9’unu Hindistan, yüzde 4.4’ünü Bangladeş oluşturuyor. Çin tek başına toplam üretiminin yüzde 75,7’sini karşılarken, Türkiye’nin de bu alanda hatırı sayılır bir üretimi var. Yıllık 110 bin ton civarında olan Türkiye’deki toplam sarımsak üretiminin yaklaşık 26 bin tonu, Taşköprü ilçesinde yetiştiriliyor, istatistiklere göre her yıl ilçeden yurt dışına 61 ton sarımsak ihraç ediliyor. Tabii ki bu rakamlar, o dönemin rekoltesine bağlı olarak da değişebiliyor.

Toprağın Yapısı Tadını Etkiliyor

Türkiye’de genel olarak sarımsak üretiminde öne çıkan üç il var. Bunlar; Kastamonu, Kahramanmaraş ve Gaziantep. Kastamonu Taşköprü’de yetişen sarımsağı herkes bilir, ancak diğer illerde de ciddi bir üretim söz konusu. Peki, sarımsak denildiğinde akla ilk gelen yer niçin Taşköprü oluyor? Belirtilenlere göre; buradaki sarımsağın ayrıcalığı, topraktaki demir ve kükürt oranının fazla olması. Bu sebeple diğerlerinden ayrılan Taşköprü sarımsağı, 2009 yılında coğrafi işaret almış, Sarımsak Üreticileri Birliği Başkanı Abdullah Eligüzeloğlu, Taşköprü sarımsağı ayarında sarımsak olmadığını belirtiyor. Eligüzeloğlu, “Taşköprü’de toprak yapısı ve iklim koşulları farklı.

Morfolojik ve kimyasal özellikler, bölgedeki sarımsağın değerini artırıyor. Bu durumda 2009 yılında alınan coğrafi tescilin yanı sıra geçen sene Avrupa Birliği tescilinden de belli oluyor” şeklinde yorumda bulunuyor. Kendisi de aynı zamanda üretici olan Eligüzeloğlu, Taşköprü’de 25 bin dekara sarımsak ekili olduğunu söyleyerek sadece o bölgede ortalama 25 bin ton sarımsak üretildiğini söylüyor. Eligüzeloğlu, “Taşköprü’de ortalama 25 bin ton sarımsak üretiliyor.

Üretici sayısı ise yaklaşık 4 bindir. Üretici sayısı çok olduğu için üretim de çok” diyor. Bölgenin sarımsağını tanıtmak amacıyla Eylül ayında Sarımsak Festivali düzenleneceğini de belirtiyor. Ayrıca, bölgede siyah sarımsağın da yaygın olduğunu söyleyen Eligüzeloğlu, siyah sarımsak fermente edilince kokusunun gittiğini ve bu yüzden son zamanlarda oldukça fazla tercih edildiğini vurgulayarak, “Normal sarımsak belli bir nem ortamında bekletilir ve fermente edilir. Böylece siyah sarımsak elde edilir. 50-60 gün makine içinde kalıyor. Fermente edilince besin değerleri üç-dört katına çıkıyor ve kokusu gidiyor, ama siyah sarımsak daha çok tansiyon ve kalp hastalıklarının tedavisinde kullanılıyor.

Yemekte kullanılmaz, dinç hissetmek için yeniyor” diyor. Ayrıca normal sarımsağın kilosu 15 lira iken siyah sarımsağın kilosu 150 lirayı bulmuş. Bu sebeple üreticiler, normal sarımsağın fermente edilmesiyle elde edilen siyah sarımsağa yönelmiş. Taşköprü’deki sarımsağın daha çok yurt içine gittiğini belirten Eligüzeloğlu, bölgede iki sarımsak pazarı olduğunu, üretici ve tüketicilerin burada buluştuğunu da sözlerine ekliyor. Yerli ve yabancı kişilerin de buradan, bölgedeki üreticilerin sarımsağını aldığını belirtiyor. Eligüzeloğlu. sarımsak kurusunun artık çok tercih edilmediğini, bunun yerine toz hali ve püresinin ilgi gördüğünü söylüyor. Eligüzeloğlu. “Geçen sene sarımsağın kilosu 35-40 TL civarındaydı. O yüzden herkes sarımsak ekti, fiyatlar düştü bu sebepten” diyor.

Sarımsak Üretiminde Rekolte Düşebilir

Taşköprü merkeze bağlı Gizlice Mahallesinde 22 yıldır muhtarlık yapan Cengiz Durgut, aynı zamanda sanmsak üreticisi. Sekiz dekarlık alanda üretim yapan Durgut, “Çocukluğumdan beri ekiyoruz. Çiftçi bir aileden geliyorum” diyor. Ürettiği sarmısakları hem internet üzerinden hem de bölgede kurulan üretici ve tüketicilerin buluştuğu sarımsak pazarında sattığını belirtiyor.

Durgu, Türkiye’deki sarımsak ihtiyacının yüzde 25’ini Taşköprü’nün karşıladığını söylüyor. Bu yıl soğuk geçen kış mevsimine de değinen Durgut, kötü giden havalar nedeniyle açıkta kalan sarımsakların küflendiğini ve ziyan olduğunu belirtirken, bu sebeple rekoltenin düşebileceğini vurguluyor. Piyasada Çin sarımsağının olduğunu, ama tadını beğenmediğini belirten Durgut, “Bizim bölgenin sarımsağı daha kaliteli. Bu da toprak yapısından kaynaklanıyor. Selenyum ve demir gibi maddelerin yüksek olması, sarımsağın aromasını etkiliyor” diyor.

Ayrıca diğer bölgelerde yetişen sarımsakların daha çok yaz sarımsağı olduğundan ömrünün kısa olduğunu belirten Durgut, Taşköprü sarımsağının daha dayanıklı olması nedeniyle uzun süre saklanabildiğini ve bunun da ayırt edici bir özellik olduğunu söylüyor.

Fermente Edilince Kararıyor

Kastamonu Sarıkonak Kadın Kooperatifi Başkanı Mihriban Tüfekçi, kooperatifte siyah sarımsak satışı yaptıklarını söylüyor. Siyah sarımsak hakkında ise “İlk olarak Uzak Doğu’da kullanılıyormuş siyah sarımsak. Buradaki bir mühendis oraya gitmiş, yerinde öğrenmiş ve bildiğim kadarıyla bir projeyle Kastamonu’da da denenmeye başlamış” diyor. Fermente edilince normal sarımsaktan iki kat daha etkili içeriğe sahip olduğunu belirten Tüfekçi, “Siyah sarımsağa son zamanlarda talep çok. Kokusuz ve közlenmiş bir tadı var.

Bu da insanların hoşuna gidiyor” şeklinde konuşuyor. Ayrıca kullanım alanının da geniş olduğunu belirten Tüfekçi, “Yemeklerde salatalarda kullanılıyor. Özellikle püre olarak sabah kahvaltıda kullanılıyor” diyor. Üreticilerden 90 gramlık kavanozlarda alıp, kadinlarinelinden.com gibi e-ticaret sitelerinde ve bölgedeki insanlara satış yapıldığını da belirten Tüfekçi, “Geçen sene 90 gramlık kavanozlardan 400 tane sattık. Ayrıca sarımsak ezmesi için de talep alıyoruz” diyor.

Maraş’ta 20 Bin Dekara Ekili

Türkiye’de sarımsak üretimi konusunda öne çıkan bir diğer bölge ise Kahramanmaraş. Kayıtlı olarak 15 bin dekara sarımsak ekili olduğunu belirten Kahramanmaraş Ziraat Odası Başkanı Mehmet Çetinkaya, “15 bin dekarı kayıtlı. Üç-dört bin dekar da kayıt dışı olduğunu düşünüyoruz. Bu yüzden Kahramanmaraş’ta yaklaşık 20 bin dekara sarımsak ekilidir” diyor.

Bölgede en çok Dulkadiroğluve Pazarcık ilçelerinde üretim olduğunu belirten Çetinkaya, bu anlamda Narlı Ovasının öne çıktığını ve o bölgede 400 çiftçinin üretim yaptığını sözlerine ekliyor. Uzun yıllardır bölgede sarımsak üretimi olduğunu belirten Çetinkaya, bölgede Hasat Günleri’nin düzenlendiğini ve sarımsağı tanıtmak için de bu etkinlikten faydalandıklarını belirtti. Çetinkaya, Kahramanmaraş’ta daha çok mor renkli yayla sarımsağının da olduğunu belirtirken, “Bizim yöremizin toprak ve su farkı var.

İklimi, havası, aroması ve diş iriliği daha farklı ve fazla. Beyaz ve mor renkli yayla sarımsağı burada daha yaygın ve daha çok kış aylarında kullanılır” diyor. Bir dekardan yaklaşık iki buçuk-üç ton kazanılabileceğini söyleyen Çetinkaya, bu durumu toprak yapısından dolayı rekolte ve verimin çok yüksek olmasına bağlıyor. Geçen sene Pazarcık Narlı Ovasından 25 bin dekarlık alana ekilen sarımsaktan 50 bin ton rekolte elde edildiğini belirten Çetinkaya, kuru hale geldiğinde 25 bin tona kadar düşen sarımsağın 15 bin tonu ihracata gönderilirken, 10 bin tonunun ise iç pazarda tüketildiğini belirtti.

Bölgenin coğrafi avantajını nedeniyle kara taşımacılığı yoluyla Suriye, Irak ve İran’a sarımsak ihracatı olduğunu belirten Çetinkaya, ‘’Suriye, İrak ve İran’a ihraç ediyoruz ve bölgeye yakın olduğu için de kara taşımacılığı avantajı var, ama en çok Rusya’ya gönderiyoruz. En büyük pazar Rusya bizim için. Ayrıca ABD ve Avrupa’ya da ihracat yapıyoruz” diyor. İhracatın daha çok bölgedeki tedarikçi firmalar üzerinden ilerlediğini anlatan Çetinkaya, bu firmaların sarımsak alıp farklı yerlerde sattığım da sözlerine ekliyor.

Antep’in Araban Sarımsağı

Gaziantep Ticaret Borsası Başkanı Mehmet Akıncı, uzun yıllardır bölgelerinde sarımsağın yetiştiğini belirtiyor. Ağırlık olarak Gaziantep’teki sarımsağın Araban ilçesinde yetiştiğini belirten Akıncı, bölgemizdeki sarımsağın aroması daha farklı ve güzel. Dişleri de oldukça iridir. Bu sebeple sevildiğini düşünüyoruz” diyor. Bölgede yetişen sarımsağın hem yurt içine hem de yurt dışına gittiğini söyleyen Akıncı, kayıt dışı rakamların fazla olması nedeniyle ekilen dekar veya toplam üretim gibi verilerin sağlıklı olmadığını da sözlerine ekliyor.

Son zamanlarda sarımsak sosunun yaygınlaştığını da belirten Akıncı, buna ek olarak bölgede, turşularda da yaygın şekilde kullanıldığını ancak buna rağmen bölgedeki üretici sayısının da sabit kaldığını vurguladı. Akıncı son olarak, bölgelerindeki sarımsak güzel olsa da Taşköprü sarımsağının daha dayanıklı ve uzun süre saklanabiliyor oluşunun avantaj olduğunu belirtti.

Bir dekardan sarımsak üretimi maliyeti

Sarımsak uzun zamandır Türk mutfağındaki yerini koruyor. Son zamanlarda kullanımının çeşitlenmesi sarımsağa olan talebi arttıran unsurlardan biri. Peki bir dekar sarımsak bahçesi kurmanın maliyeti nedir?

Öncelikle bir dekardan ortalama 3 tona kadar sarımsak toplamak mümkün.

Tabii bu durum bahçe bakımına ve iklim şartlarına göre değişiklik gösterebilir. Bir dekardan bir buçuk ton kuru, iki buçuk-üç ton da yaş sarımsak alınabiliyor. Şubat ve Mart gibi ekilen sarımsak, Temmuz ayının ilk haftasında toplanmaya başlanıyor. Bir dekara 140 kilo diş sarımsak ekilebiliyor. Oradan da 200 kilogram verim elde edilebilir. Satılan sarımsağın tohumundan da ekim yapılabiliyor. Ayrıca bir dekara üç torba gübre gidiyor.

Gübrenin torbası, 600-700 lira arasında değişiyor. Gübrenin maliyeti 2 bin lira oluyor. Bunun yanında mantar ilaçlaması da gerekiyor. Sarımsağın tarla fiyatı 12 liradan başlıyor. Market fiyatı ise 25 liraya kadar çıkabiliyor. Yine de her şeyiyle ortalama 10 bin liraya bir dekar sarımsak tarlası kurulabilir, ama buradan da 20-30 bin TL kazanmak mümkün.

Çin sarımsağı tehdit mi?

Sarımsağın anavatanının Çin olduğunu söylemiştik. Bilindiği gibi Türkiye’deki üretim yeterli olmayınca Çin’den ithal sarımsak geliyor. Bu konuyla ilgili düşüncelerini paylaşan Mehmet Çetinkaya, “Çin sarımsağının bir tehdit olacağını düşünmüyorum çünkü Türkiye’deki sarımsağın aroması, lezzeti ve dayanıklılığı daha fazla. Mecbur kalınınca Çin sarımsağı fiyatı nedeniyle tercih edilebilir, ama tüketici kaliteye baktığında yerli sarımsağı genelde tercih ediyor. Bu yüzden Çin sarımsağını bir rakip olarak görmüyorum” diyor.

Sanayi tipi fermente makinesi 30 bin TL

Normal sarımsağın fermente edilmesiyle olan siyah sarımsak makinesini, kolayca evinizde de kullanabilirsiniz. Çünkü küçük mutfak aleti olarak evde de kullanılabilen makinenin fiyatı ortalama bin 500 lira ve beş günde siyah sarımsak elde edilebiliyor. Sanayi tipi makine ise 30 bin lirayı buluyor ve fiyatı özelliklerine göre değişiyor. Bu makinelerde 15 kg ile bin kilogram arasında sarımsak fermente edilebiliyor. 15 kg’dan yedi buçuk kg, bin kg’dan ise 500 kg siyah sarımsak üretilebiliyor.

Özge Öz / Para